ჩვენ, სან ანდრეასის შტატის მოქალაქენი, რომელთა ურყევი ნებაა, დავამკვიდროთ დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ეკონომიკური თავისუფლება, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო, უზრუნველვყოთ ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებანი და თავისუფლებანი, განვამტკიცოთ სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა და საზოგადოებასთან მშვიდობიანი ურთიერთობა, ერის მრავალსაუკუნოვანი სახელმწიფოებრიობის ტრადიციები.
-
თავი I. უფლებათა დეკლარაცია
მუხლი 2: ნებისმიერ პირს უფლება აქვს თავისუფლად გამოხატოს ზეპირად, წერილობით და გამოაქვეყნოს თავისი აზრი ყველა საკითხზე, რომელიც პასუხისმგებელია ამ უფლების ბოროტად გამოყენებაზე. კანონი არ ზღუდავს ან ზღუდავს სიტყვის ან პრესის თავისუფლებას.
მუხლი 3. ხალხს უფლება აქვს მიმართოს მთავრობას საჩივრების გამოსწორების მიზნით და თავისუფლად შეიკრიბოს კონსულტაციებისთვის საერთო სიკეთისთვის.
მუხლი 4. თავისუფალი რელიგიური გამოხატვა დისკრიმინაციისა და უპირატესობის გარეშე გარანტირებულია. სინდისის ეს თავისუფლება არ ამართლებს ამორალურ ან სახელმწიფოს მშვიდობასა და უსაფრთხოებასთან შეუთავსებელ ქმედებებს. გუბერნატორი არ მიიღებს კანონს სახელმწიფო რელიგიის დამკვიდრების შესახებ.
მუხლი 5. მონობა აკრძალულია. იძულებითი შრომა აკრძალულია, გარდა დანაშაულისთვის სასჯელისა.
მუხლი 6. პირს არ შეიძლება ჩამოერთვას ეკონომიკური საქმიანობის, პროფესიის ან პროფესიის უფლება სქესის, რასის, რელიგიის ან ეროვნული ან ეთნიკური წარმომავლობის გამო.
მუხლი 7. მთავრობის ბრძანების მოქმედება არ შეიძლება შეჩერდეს, თუ ამას არ მოითხოვს საზოგადოებრივი უსაფრთხოება აჯანყების ან შემოჭრის შემთხვევაში.
მუხლი 8. პირი შეიძლება გათავისუფლდეს გირაოთი, თუ არსებობს საკმარისი თავდებობა, გარდა:
პუნქტი 1. მძიმე დანაშაულების შემცველი სხვა პირის მიმართ ძალადობის ან სხვა პირის მიმართ სექსუალურ ძალადობასთან, აშკარა ფაქტების ან დასაბუთებული ვარაუდის არსებობისას;
პუნქტი 2. მძიმე დანაშაული, თუ არსებობს აშკარა ფაქტები ან დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირი ემუქრებოდა სხვას სხეულის დაზიანების მიყენებით და არსებობს რეალური ალბათობა იმისა, რომ პირმა განახორციელოს მუქარა გათავისუფლებისთანავე.
მუხლი 9. არ უნდა დაირღვეს ხალხის უფლება, იყოს დაცული საკუთარ პირებში, სახლებში, ქაღალდებსა და ეფექტებში, არაგონივრული დაპატიმრებისა და ჩხრეკისაგან; არავითარი ორდერი არ გაიცემა, გარდა სავარაუდო მიზეზის საფუძველზე, დადასტურებული ფიცით ან დადასტურებით, და კონკრეტულად უნდა აღწერდეს გასაჩხრეკელ ადგილს და ამოსაღებ პირებსა და ნივთებს.
მუხლი 10. პირს არ შეიძლება განმეორებით წაუყენონ ბრალი ერთი და იმავე დანაშაულისთვის, აიძულონ მისცეს ჩვენება საკუთარ წინააღმდეგ ან აღუკვეთონ თავისუფლება ან ქონება კანონიერ სასამართლო პროცესის გარეშე.
მუხლი 11. სახელმწიფოს ღალატი მდგომარეობს ხელისუფლების შეცვლის პროცესის ორგანიზებაში ან განზრახვაში არადემოკრატიული გზით: სახელმწიფო გადატრიალება, დაუმტკიცებელი მიტინგები, რომელთა მიზანია ძალადობრივი გზით ხელისუფლების დამხობა.
მუხლი 12. კერძო საკუთრება ხელშეუხებელია და შეიძლება ექსპროპრიაცია ან განადგურება სახელმწიფოს სასარგებლოდ მხოლოდ სამართლიანი კომპენსაციის გადახდის შემთხვევაში, თუ მესაკუთრე მასზე არ ამბობს უარს. კომპენსაციის ოდენობა განისაზღვრება ნაფიც მსაჯულთა ან სასამართლოს მიერ.
მუხლი 13. პირს არ შეიძლება მიესაჯოს სასჯელი ერთსა და იმავე ქმედებაზე ერთდროულად ორი ან მეტი მუხლის მიხედვით.
მუხლი 14. პირს აქვს თავდაცვის უფლება. თუ პირი საფრთხეს უქმნის სხვა პირის სიცოცხლეს, ის ითვლება დამნაშავედ, და მოქალაქეებს აქვთ უფლება დაიცვან საკუთარი სიცოცხლე საკუთარი იარაღით და მოკლან ასეთი დამნაშავე სამართლებრივი პასუხისმგებლობის გარეშე. სამართალდამცავმა ორგანოებმა უნდა ჩაატარონ შესაბამისი გამოძიება.
მუხლი 15. მოქალაქეებს აქვთ უფლება დაიცვან საკუთარი საცხოვრებელი არალეგალური შეჭრისგან და გამოიყენონ იარაღი ამისთვის. თუ მოქალაქემ მოკლა პირი, რომელიც არალეგალურად შეიჭრა მის საცხოვრებელ ტერიტორიაზე ან სიცოცხლის მოსპობით დაემუქრა საცხოვრებელ ტერიტორიაზე, ის არ დაექვემდებარება სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას
თავი II. ზოგადი დებულებები
მუხლი 1. სან ანდრეასის შტატი არის სახელმწიფო ერთეული ამერიკის შეერთებულ შტატებში.
მუხლი 2. სან ანდრეასის შტატში ძალაუფლების ერთადერთი წყარო მისი ხალხია. ხალხის ძალაუფლების უმაღლესი პირდაპირი გამოხატულებაა რეფერენდუმი და თავისუფალი არჩევნები. ვერაფერი შეაფერხებს ხალხის მიერ ხმის მიცემის უფლების თავისუფალ განხორციელებას
მუხლი 3. სან ანდრეასის შტატის კონსტიტუციას აქვს უმაღლესი იურიდიული ძალა, პირდაპირი მოქმედება და უზენაესობა სახელმწიფოს მთელ ტერიტორიაზე, ავრცელებს მის სუვერენიტეტს.
მუხლი 4. ყველა მოქალაქეს აქვს ყველა უფლება და თავისუფლება სან ანდრეასის შტატის ტერიტორიაზე, ასევე ეკისრება კანონით დადგენილი თანაბარი ვალდებულებები.
მუხლი 5. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება ხელისუფლების დამოუკიდებელი და ავტონომიური შტოების დაყოფის საფუძველზე: საკანონმდებლო აღმასრულებელი სასამართლო
მუხლი 6. სან ანდრეასის შტატი აღიარებს იდეოლოგიურ, პოლიტიკურ და რელიგიურ მრავალფეროვნებას.
მუხლი 7. არცერთი სამთავრობო ორგანიზაციის არცერთი კანონი ან რეგულაცია, განკარგულება, ოქმი ან წესდება არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს სან ანდრეასის შტატის კონსტიტუციას.
მუხლი 8. შტატი იყოფა ლოს სანტოსის ოლქად და ბლეინის ოლქად, რომლებიც წარმოადგენენ შტატის იურიდიულ ადმინისტრაციულ და ტერიტორიულ დანაყოფებს. მთელი სახელმწიფოს მეთაური არის გუბერნატორი და ვიცე გუბერნატორი, ქალაქ ლოს სანტოსის ლიდერები არიან ქალაქ ლოს სანტოსის მერი და მისი მოადგილე, ბლეინის ოლქი ექვემდებარება გუბერნატორს და ვიცე გუბერნატორს
მუხლი 9. სან ანდრეასის შტატში დადგენილია კანონმდებლობის შემდეგი იერარქია:
სან ანდრეასის შტატის კონსტიტუცია
⇓
სან ანდრეასის შტატის უზენაესი სასამართლოს პრეცედენტები
⇓
სან ანდრეასის შტატის კანონები და კოდექსები
⇓
სან ანდრეასის შტატის გუბერნატორის წესები
⇓
დეპარტამენტების უფროსების მარეგულირებელი აქტები ინდუსტრიის მიხედვით მათი უფლებამოსილების ფარგლებში
⇓
სახელმწიფო უწყებების შიდა აქტები
მუხლი 10. სახელმწიფოს წინააღმდეგ საჩივარი წარიმართება კანონით დადგენილი წესით.
მუხლი 11. ქართული ენა არის ამერიკის
შეერთებული შტატების და სან ანდრეას შტატის ხალხის საერთო ენა. ეს მუხლი მიზნად ისახავს ქართული ენის შენარჩუნებას, დაცვას და განმტკიცებას და არ აუქმებს ამ კონსტიტუციით ხალხისთვის გარანტირებულ უფლებას.
მუხლი 12. სახელმწიფო საიდუმლო – სახელმწიფოს მიერ დაცული ინფორმაცია სამხედრო, საგარეო პოლიტიკის, საშინაო პოლიტიკის, ეკონომიკური, სადაზვერვო, კონტრდაზვერვისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობის სფეროში, რომლის გავრცელებამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს სახელმწიფოს უსაფრთხოებას.
მუხლი 13. კუნძული კაიო პერიკო არის სან ანდრეასის შტატის ნაწილი, აქვს სპეციალური სტატუსი, როგორც ავტონომიური ერთეული და ექვემდებარება სან ანდრეასის შტატის ყველა მოქმედ
თავი III. საკანონმდებლო ძალაუფლება
მუხლი 1. სახელმწიფოს მმართველობის უმაღლესი ორგანო არის გუბერნატორი. გუბერნატორი ფლობს სრულ აღმასრულებელ, საკანონმდებლო და სამხედრო ძალაუფლებას. ხალხს შენარჩუნებული აქვს საკანონმდებლო ინიციატივისა და რეფერენდუმის უფლება.
მუხლი 2.
პუნქტი 1. საკანონმდებლო ინიციატივა არის პროცესის ეტაპი, რომელიც გულისხმობს კანონპროექტის წარდგენას გუბერნატორი მიერ განხილვისთვის, მისი მიღების, ცვლილების ან გაუქმების მიზნით.
პუნქტი 2. გუბერნატორი არის ქვეყნის უმაღლესი მთავარსარდალი და მთავრობას ხელმძღვანელობს პირადად. გუბერნატორი ჰყავს ვიცე გუბერნატორი, რომელიც ასრულებს მის მოვალეობებს გუბერნატორი დროებითი არყოფნისას. გუბერნატორი გადაწყვეტილებები არ საჭიროებს სხვა ორგანოს დასტურს.
პუნქტი 3. გუბერნატორი ნიშნავს მინისტრებსა და სახელმწიფო უწყებების ხელმძღვანელებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან შესაბამისი სფეროების მართვაზე.
იუსტიციის მინისტრი.
შინაგან საქმეთა მინისტრი.
თავდაცვის მინისტრი.
ფინანსთა მინისტრი.
ჯანდაცვის მინისტრი.
კულტურის მინისტრი.
გენ პროკუროლი
მერი
მუხლი 3. გუბერნატორის მიერ მიღებული კანონები იძენს იურიდიულ ძალას ოფიციალური გამოქვეყნებისთანავე. ვერც ერთი სახელმწიფო ორგანო ვერ დააყენებს ეჭვქვეშ გუბერნატორი ბრძანებულს. გუბერნატორი აქვს ვეტოს უფლება ნებისმიერ საკანონმდებლო ინიციატივაზე. გუბერნატორი უფლებამოსილია გააუქმოს ნებისმიერი კანონი ან რეგულაცია, რომელიც წინააღმდეგობაშია სახელმწიფო ინტერესებთან.
მუხლი 4. ყველა სახელმწიფო უწყება პირდაპირ ექვემდებარება გუბერნატორს. *სამართალდამცავი ორგანოები (პოლიცია, ეროვნული გვარდია, ფედერალური ბიურო, შერიფები) უშუალოდ ემორჩილებიან გუბერნატორის ბრძანებებს. ეკონომიკური, სოციალური და ჯანდაცვის პოლიტიკა მთლიანად რეგულირდება გუბერნატორის ადმინისტრაციის მიერ.
მუხლი 5. გუბერნატორის იმპიჩმენტის უფლება მხოლოდ ხალხს აქვს და ამისათვის საჭიროა საერთო სახალხო რეფერენდუმი. იმპიჩმენტის საფუძვლებია: ეროვნული ინტერესების ღალატი მძიმე დანაშაულის ჩადენა სახელმწიფო ბიუჯეტის გაფლანგვა იმპიჩმენტის შემთხვევაში, ვიცე-გუბერნატორი ავტომატურად ხდება გუბერნატორი, სანამ არ გაიმართება ახალი არჩევნები.
მუხლი 6. გუბერნატორს აქვს საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების უფლება, თუ სახელმწიფო უსაფრთხოება ან სტაბილურობა საფრთხეშია. საგანგებო მდგომარეობისას გუბერნატორის შეუძლია: შეზღუდოს მოქალაქეთა თავისუფალი გადაადგილება.
თავი IV. აღმასრულებელი ხელისუფლება
მუხლი 1. სან ანდრეასის შტატში უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლება ეკისრება გუბერნატორს.
მუხლი 2. გუბერნატორი უნდა იყოს ამომრჩეველი ოცდაერთი წლის, სან ანდრეასის შტატის მოქალაქე და ამ შტატის მკვიდრი შვიდი წლის განმავლობაში. გუბერნატორი ვერ დაიკავებს სხვა სამთავრობო თანამდებობას.
მუხლი 3. გუბერნატორს აქვს უფლებამოსილება მოითხოვოს ინფორმაცია აღმასრულებელი მოხელეებისგან და სამსახურებისაგან თავისი მოვალეობების შესრულებასთან დაკავშირებით. გუბერნატორი არის ლოს სანტოსის პოლიციის დეპარტამენტის, ლოს სანტოსის ქვეყნის შერიფის დეპარტამენტის, ფედერალური საგამოძიებო ბიუროს და სან ანდრეასის ეროვნული გვარდიის უმაღლესი მეთაური. ეს უფლებამოსილებები გუბერნატორს საშუალებას აძლევს გამოიყენოს ზემოაღნიშნული სტრუქტურები კანონთან შესაბამისობის მონიტორინგისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად.
მუხლი 4. ვიცე-გუბერნატორს აქვს იგივე კვალიფიკაცია, უფლებები და მოვალეობები, რაც გუბერნატორს.
მუხლი 5. გენერალური პროკურორის მოვალეობაა უზრუნველყოს, რომ სახელმწიფოს კანონები ერთნაირად და სათანადოდ განხორციელდეს. გენერალურ პროკურორს დაუყონებლივ აკონტროლებს ყველა პროკურორს, პოლიციას ფედერალურ ბიუროს და შერიფებს, რომლებიც შეიძლება დაინიშნოს კანონით, ამ ოფიცრების მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებულ ყველა საკითხში და მას შეუძლია მოითხოვოს მათგან ყველა ანგარიში, რომელსაც ის სათანადოდ მიიჩნევს გამოძიებასთან, დანაშაულის დასჯასთან, დაპატიმრებასთან დაკავშირებით. როდესაც, გენერალური პროკურორის აზრით, რომელიმე სახელმწიფო კანონი არ გამოიყენება ადეკვატურად, გენერალური პროკურორის მოვალეობაა, აღძრას სისხლისსამართლებრივი დევნა იმ კანონის ნებისმიერი დარღვევისთვის, რომელზეც იურისდიქცია აქვს ზემდგომ სასამართლოს სან ანდრეასის შტატის პროკურატურის გამოყენებით.
მუხლი 6. თავდაცვის დეპარტამენტი ახორციელებს უშუალო კონტროლს და ზედამხედველობას სან ანდრეასის ეროვნულ გვარდიაზე. თავდაცვის მინისტრი და მისი მოადგილე ამ დეპარტამენტის უშუალო ხელმძღვანელები არიან.
მუხლი 7. სასწრაფო სამედიცინო დახმარებაზე უშუალო კონტროლსა და ზედამხედველობას ახორციელებს ჯანდაცვის სამინისტრო. ჯანდაცვის მინისტრი და მისი მოადგილე ამ დეპარტამენტის უშუალო ხელმძღვანელები არიან.
მუხლი 8. კულტურის სამინისტრო ახორციელებს უშუალო კონტროლს სან ანდრეასის შტატში კულტურის განვითარებასა და ღონისძიებების გამართვაზე. ყველა ღონისძიება შეთანხმებული უნდა იყოს კულტურის მინისტრთან.
მუხლი 9. Weazel News-ზე უშუალო კონტროლსა და ზედამხედველობას ახორციელებს კულტურის სამინისტრო. კულტურის მინისტრი და მისი მოადგილე ამ დეპარტამენტის უშუალო ხელმძღვანელები არიან. კულტურის სამინისტრო პასუხისმგებელია სან ანდრეასის შტატში კულტურისა და ღონისძიებების განვითარებაზე.
მუხლი 10.შინაგანთა საქმეთა მინისტრი ახორციელებს უშუალო კონტროლს სან ანდრეასის შტატში პოლიციაზე და შერიფებზე. შინაგანთა საქმეთა მინისტრი და მისი მოადგილე ამ დეპარტამენტის უშუალო ხელმძღვანელები არიან.
მუხლი 11. თანამდებობის დაკავებამდე გუბერნატორი დადებს ფიცი ან დადასტურებას შემდეგი ფორმით: „საზეიმოდ ვფიცავ (ან ვადასტურებ), რომ ერთგულად შევასრულებ სან ანდრეასის შტატის გუბერნატორის თანამდებობას და ჩემი შესაძლებლობის ფარგლებში შევასრულებ, დავიცავ და დავიცავ სან ანდრეასის შტატის კონსტიტუციას“.
მუხლი 12. სახელმწიფოში გუბერნატორის მემკვიდრეობის წესი არის ბრძანება. განსაზღვრა, თუ ვინ შეიძლება დაიკავოს გუბერნატორის თანამდებობა ან იმოქმედოს როგორც გუბერნატორი, მოქმედი გუბერნატორის ქმედუუნარობის, გარდაცვალების, გადადგომის ან თანამდებობიდან გადაყენების გამო. გუბერნატორის მემკვიდრეობის რიგი განისაზღვრება შემდეგი ჩამონათვალით:
ვიცე-გუბერნატორი.
გენერალური პროკურორი.
გენერალური პროკურორის მოადგილე.
შინაგან საქმეთა მინისტრი.
კიდევ ერთი დაბალი თანამდებობის პირი იერარქიაში.
მუხლი 13. გუბერნატორი იღებს ელჩებს და სხვა ოფიციალურ წარმომადგენლებს; ის ზრუნავს, რომ კანონები ერთგულად შესრულდეს და სან ანდრეასის შტატის ყველა ოფიცერს ავალებს.
მუხლი 14. გუბერნატორს უფლება აქვს თავისი შეხედულებისამებრ განკარგოს სახელმწიფო ხაზინა გონივრული ოდენობით, არსებული ბიუჯეტით, დაგეგმილი ხარჯებითა და მიზნობრივი სფეროებით.
მუხლი 15. გუბერნატორს უფლება აქვს შეიტანოს ცვლილებები სახელმწიფო ორგანიზაციების ფუნქციონირების პროცედურებში და წარმომადგენლობის თანამდებობებში (მოქმედი კანონმდებლობისა და კონსტიტუციის დარღვევის გარეშე).
მუხლი 16. გუბერნატორს უფლება აქვს ოფიციალურად დააფინანსოს საჯარო ღონისძიებები სახელმწიფო ხარჯებით, თუ ისინი სტრატეგიული ან კულტურული მნიშვნელობისაა სან ანდრეასის შტატის მოქალაქეების კეთილდღეობისთვის.
მუხლი 17 გუბერნატორს უფლება აქვს გადასცეს ჯილდოები როგორც სახელმწიფოს, ასევე იურიდიულ და კერძო პირებს სახელმწიფოს ერთგული სამსახურისთვის, განსაკუთრებული მიღწევებისთვის, აღმოჩენებისთვის და სან ანდრეასის ცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობისთვის.
მუხლი 18. სან ანდრეასის შტატს ინარჩუნებს აბსოლუტური და უდავო მონოპოლია სახელმწიფო სტრუქტურების მიერ სამართალდამცავი და უსაფრთხოების ფუნქციების განხორციელებაზე. გამონაკლისი: უსაფრთხოების ფუნქციები შეიძლება ხელშეკრულების საფუძველზე გადაეცეს ოფიციალურ კონტრაქტორს გუბერნატორისა და გენერალური პროკურორის თანხმობით.
მუხლი 19. „ლოს სანტოსის შტატის თანამდებობის პირთა იმუნიტეტის შესახებ“ კანონით და სხვა ნორმატიული სამართლებრივი აქტებით განსაზღვრულ თანამდებობის პირებს მინიჭებული აქვთ სპეციალური უფლებები, განახორციელონ თავიანთი საქმიანობა სან ანდრეასის შტატის ტერიტორიაზე.
მუხლი 20. USSS-ის თანამშრომლებს შეუძლიათ დაარღვიონ მოქმედი სახელმწიფო კანონები, რათა შეასრულონ თავიანთი სამსახურებრივი მოვალეობები, როდესაც სახელმწიფოს გუბერნატორის სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება.
თავი V. სასამართლო ხელისუფლება
მუხლი 1. სან ანდრეასის შტატის სასამართლო ძალაუფლება მიეკუთვნება ფედერალურ, უზენაეს, სააპელაციო და რაიონულ სასამართლოებს. სასამართლო სისტემას ხელმძღვანელობს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე, რომელსაც ნიშნავს ფედერალური მოსამართლე და გუბერნატორის ბრძანებით. მოსამართლეებს ნიშნავს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე ან, მისი თანხმობით, მთავარი მოსამართლეები; სან ანდრეასის შტატის გუბერნატორი; ვიცე-გუბერნატორი; ამ უკანასკნელის არყოფნისას გამგებლის მოვალეობის შემსრულებელი დროებით; უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. მოსამართლეები, როგორც უზენაესი, ისე ქვემდგომი სასამართლოები, თავიანთ თანამდებობას იკავებენ თავიანთი მოვალეობების ერთგულად შესრულების დროს და მიიღებენ თავიანთი მომსახურებისთვის განსაზღვრულ დროს, კომპენსაციას, რომელიც არ შემცირდება მათი თანამდებობის გაგრძელებისას. მოსამართლეები უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის გადაწყვეტილებით ნებისმიერ დროს შეიძლება გადაყენებული იქნეს თანამდებობიდან.
მუხლი 2. შეერთებული შტატების ფედერალური სასამართლო არის უმაღლესი სასამართლო ორგანო და მისი გადაწყვეტილებები არ გასაჩივრდება. ფედერალური მოსამართლის მოვალეობის შემსრულებელი ასრულებს ყველა თავის ფუნქციას მისი არყოფნის ან ქმედუუნარობის დროს. ფედერალური სასამართლო განიხილავს სან ანდრეასის შტატის უზენაესი სასამართლოს სადავო საქმეებს, პრეტენზიებს და განაჩენებს, ექსკლუზიურად სადავო უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების მონაწილე მხარეებისგან.
მუხლი 3. უზენაესი სასამართლო პირველი ინსტანციის სასამართლოდ განიხილავს სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციულ საქმეებს, რომლებიც დაკავშირებულია პირველი დონის სახელმწიფო თანამდებობაზე მყოფ პირებთან, სამართლებრივ დავებსა და კონსტიტუციური საკითხებიდან წარმოშობილ საქმეებზე. უზენაეს სასამართლოში საჩივრების წარდგენის უფლება ენიჭებათ მხოლოდ აქტიურ, სარჩელის მიღების დროს, აკრედიტებულ ადვოკატებს, პროკურატურის აქტიურ თანამშრომლებს, IB-ს აქტიურ თანამშრომლებს და გენერალური ინსპექტორი . პროცესის ყველა მხარეს აქვს უფლება გაასაჩივროს საბოლოო გადაწყვეტილებები. გარდა ამისა, უზენაესი სასამართლო განიხილავს სააპელაციო სასამართლოს მიერ გამოტანილ გადაწყვეტილებებს, პრეტენზიებს და განაჩენებს.
მუხლი 4. თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი ასრულებს თავის ყველა ფუნქციას არყოფნის ან ქმედუუნარობის დროს.
მუხლი 5. სააპელაციო სასამართლო ახორციელებს სასამართლო ხელისუფლებას სახელმწიფოში და მოქმედებს როგორც მეორე სასამართლო ინსტანცია. სააპელაციო მოსამართლე განიხილავს სადავო საქმეებს, პრეტენზიებს და საოლქო მოსამართლის განაჩენებს. სააპელაციო მოსამართლე არ შეიძლება იყოს იგივე მოსამართლე, რომელმაც საქმე განიხილა რაიონულ სასამართლოში. საჩივრის შეტანის უფლება შემოიფარგლება მხოლოდ სარჩელის მონაწილე მხარეებით, როგორც ეს გათვალისწინებულია სან ანდრეასის სასამართლო კოდექსში.
მუხლი 6. რაიონული სასამართლო ახორციელებს სასამართლო ხელისუფლებას სან ანდრეასის შტატში და ემსახურება როგორც თავდაპირველი იურისდიქციის სასამართლო. რაიონულ სასამართლოში საჩივრის შეტანის უფლება ენიჭებათ ექსკლუზიურად აქტიურ, სარჩელის მიღების მომენტში, აკრედიტებულ ადვოკატებს, პროკურატურის აქტიურ თანამშრომლებს, IB-ს აქტიურ თანამშრომლებს და გენერალური ინსპექტორი. რაიონულ სასამართლოს აქვს იურისდიქცია სახელმწიფოში განხილული ყველა სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციული საქმეზე, გარდა უზენაესი სასამართლოს, როგორც თავდაპირველი იურისდიქციის სასამართლოს დისკრეციული უფლებამოსილებისა.
მუხლი 7. სან ანდრეასის სახელმწიფო ადვოკატთა ასოციაცია არის საჯარო კორპორაცია. პირი, რომელიც ფლობს ან ლიცენზირებულია მთავრობაში ადვოკატად, არის სახელმწიფო ადვოკატის წევრი.
მუხლი 8. უზენაესი სასამართლოს, სააპელაციო და რაიონული სასამართლოების საქმეების განხილვა უნდა იყოს წერილობითი და დასაბუთებული.
მუხლი 9. მოსამართლე დისკვალიფიცირებული იქნება მოსამართლის მოვალეობისგან, როდესაც არსებობს საბრალდებო დასკვნა ან სანდო ინფორმაცია, რომელიც ბრალს სდებს მოსამართლეს დანაშაულის ჩადენაში, რომელიც ისჯება როგორც დანაშაული ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული სან ანდრეასის შტატის კანონმდებლობით.
მუხლი 10. სასამართლოები უზრუნველყოფენ მიუკერძოებლობას საქმეების განხილვისას, განურჩევლად პროცესის მონაწილეთა შემადგენლობისა, სქესის, რასის, ეროვნების, პოლიტიკური კუთვნილებისა და ფედერალური კანონით გაუთვალისწინებელი სხვა საფუძვლების საფუძველზე.
მუხლი 11. ნაფიც მსაჯულებს განაჩენის გამოტანის უფლება აქვს, ხოლო სხვა გადაწყვეტილებას მოსამართლე იღებს. მოსამართლის მიუკერძოებლობა დაცულია მისი იმუნიტეტით, რომელიც გარანტირებულია ქვეყნის კონსტიტუციასა და კანონმდებლობით.
მუხლი 12. ყველა მოსამართლე თანამდებობა უნდა იყოს უპარტიო.
მუხლი 13. იმ შემთხვევაში, თუ უზენაესმა მოსამართლემ თანამდებობა დატოვა დანაშაულის დადასტურებული ბრალდების გამო, ახალ უზენაეს მოსამართლეს უფლება აქვს განიხილოს ძველი საქმეები, სადაც არის საკამათო პუნქტები და გამოიტანოს ახალი განაჩენი.
მუხლი 14. მოსამართლეებს ეკისრებათ მოვალეობა აღიარონ/არ აღიარონ ფიზიკური და იურიდიული პირების ბრალეულობა, ამით მათ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ მართლმსაჯულება სახელმწიფოს აზრის მიუხედავად. პროკურორს, მაგრამ ისინი ვალდებულნი არიან დაიცვან კანონიერების, გამჭვირვალობის, სამართლიანობის, ადამიანისა და მოქალაქის უფლებებისა და თავისუფლებების პატივისცემის პრინციპები. მოსამართლის უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების შემთხვევაში ის დაისჯება სს-ს შტატის სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისად, უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება დამამძიმებელ გარემოებას წარმოადგენს.
თავი VI. საარჩევნო ძალა და არჩევნები
მუხლი 1. მთელი პოლიტიკური ძალაუფლება ეკუთვნის ხალხს. მისი დაცვისა და უსაფრთხოებისთვის იქმნება მთავრობა, რომელიც ხალხს აქვს უფლება შეცვალოს და რეფორმირება მოახდინოს, როცა ამას საზოგადოებრივი სიკეთე მოითხოვს.
მუხლი 2. ხმის მიცემის უფლება აქვს სან ანდრეასის შტატის 18 წელს გადაცილებულ მოქალაქეს.
მუხლი 3. სახელმწიფოს კონგრესი კრძალავს არასათანადო საშუალებების გამოყენებას არჩევნების შეფერხების მიზნით და უზრუნველყოფს ამომრჩეველთა დისკვალიფიკაციას მათი სიგიჟის, პატიმრობის ან პირობით გათავისუფლების შემთხვევაში მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის.
მუხლი 4. საკანონმდებლო ინიციატივა წარმოადგენს წარმომადგენელთა პალატის უფლებას შესთავაზოს კანონები და ცვლილებები კონსტიტუციაში.
მუხლი 5. რეფერენდუმის პუნქტი 1. ხმათა უმრავლესობით შესაბამისად დამტკიცებული რეფერენდუმის აქტი ამოქმედდეს გუბერნატორის მიერ ამ აქტის ხელმოწერის მომდევნო დღიდან.
მუხლი 6. გამოწვევა არის ამომრჩევლის უფლება, გადააყენონ არჩეული თანამდებობის პირი
თავი VII. შრომითი ურთიერთობები
მუხლი 1. გუბერნატორმა შეიძლება უზრუნველყოს მინიმალური ხელფასის სტანდარტი და მშრომელთა საერთო კეთილდღეობა და შეიძლება გადასცეს კომისიას ამ მიზნით საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება.
მუხლი 2. დამსაქმებელს უფლება აქვს დაადგინოს მუშაკთა სამუშაო დრო, რომელიც არ შეიძლება აღემატებოდეს დღეში 12 საათს, გარდა საომარი ან საგანგებო მდგომარეობისა, რომელიც შემოღებულია შესაბამისი კანონიერი წესით. გუბერნატორმა უზრუნველყოფს ამ მუხლის გამოყენების იურიდიულ პროცედურებს საომარი მდგომარეობის ან საგანგებო მდგომარეობის დროს.
მუხლი 3. სახელმწიფო კონგრესს ენიჭება სრული უფლებამოსილება, რომელიც არ შემოიფარგლება ამ კონსტიტუციის დებულებებით, ჩამოაყალიბოს და შეინარჩუნოს მუშაკთა კომპენსაციის ყოვლისმომცველი სისტემა შესაბამისი კანონმდებლობით.
თავი VIII. საგანგებო მდგომარეობა
მუხლი 1. საგანგებო მდგომარეობა არის მდგომარეობა, რომელიც შემოღებულია სახელმწიფოს გარკვეულ ნაწილებში, რათა თავიდან იქნას აცილებული ძირითადი უკანონო ქმედებები ან დიდი ტერორისტული აქტების ან სხვადასხვა სახის დიდი კატასტროფების შედეგების აღმოსაფხვრელად.
მუხლი 2. საომარი მდგომარეობა არის სამართლებრივი რეჟიმი სახელმწიფოში ან მის ნაწილში, როგორც წესი, შიდა ფაქტორების გამო, რომელიც დგინდება სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოს გადაწყვეტილებით სახელმწიფოს წინააღმდეგ აგრესიის ან სახელმწიფოს შიგნით აგრესიის უშუალო საფრთხის შემთხვევაში.
მუხლი 3. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს აკრძალულია ნებისმიერი შეკრება, მათ შორის მშვიდობიანი საპროტესტო აქციები, მოსახლეობის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. ორგანიზებული შეკრებები, საპროტესტო აქციები და მიტინგები უნდა გაუქმდეს ან გადაიდოს განუსაზღვრელი ვადით.
მუხლი 4. წინააღმდეგობის ორგანიზებისას სამართალდამცავებს უფლება აქვთ შემდგომი გამოძიებისთვის დააკავონ საგანგებო და საომარი მდგომარეობის დამრღვევები.
მუხლი 5. სამართალდამცავ ორგანოებს უფლება აქვთ დააწესონ საგუშაგოები იმ ტერიტორიის შესასვლელებსა და გასასვლელებში, სადაც რეგლამენტი ხორციელდება.
მუხლი 6. სამართალდამცავი ორგანოები ვალდებულნი არიან შექმნან შტაბი იმ ტერიტორიაზე, სადაც რეგლამენტი ხორციელდება.
მუხლი 7. სამართალდამცავ ორგანოებს უფლება აქვთ გაჩხრიკონ შემოღებული წესების დამრღვევი მოქალაქეები.
მუხლი 8. შემოღებული რეგულაციის მოქმედების პერიოდში ყველა სამართალდამცავი, სამოქალაქო, სამედიცინო, სამხედრო და სხვა სახელმწიფო (ფედერალური) სტრუქტურების მოქმედებების მართვა დაევალება ფედერალურ ბიუროს, FIB-ის არყოფნის შემთხვევაში, გუბერნატორის ბრძანებულებით დაინიშნება სხვა სტურქტურის ხელმძღვანელი.
მუხლი 9. საგანგებო და საომარი მდგომარეობა გამოცხადდება გუბერნატორის შესაბამისი განკარგულებით.
მუხლი 10. ყველა განსაკუთრებული. საგანგებო/საომარი მდგომარეობის პერიოდში დაგეგმილი და ორგანიზებული ოპერაციები კოორდინირებულია ფედერალური საგამოძიებო ბიუროსთან ან შტატის გუბერნატორთან.
მუხლი 11. სამოქალაქო პირებს ეკრძალებათ სამხედრო და საგანგებო სიტუაციების ტერიტორიების იარაღით დათვალიერება.
მუხლი 12. ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ გაფრთხილების შემდეგ.
მუხლი 13. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობა გამოცხადდება შემდეგი მიზეზების გამო:
პუნქტი 1. დანაშაული საზოგადოებრივი უსაფრთხოების წინააღმდეგ.
პუნქტი 2. მასობრივი არეულობის ორგანიზება და მონაწილეობა.
პუნქტი 3. ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის შეიარაღებული წინააღმდეგობის გაწევა.
პუნქტი 4. ტერორისტული აქტები.
მუხლი 14. შემოღებული სიტუაციის დროს შემოღებულია კომენდანტის საათიც. ასეთ დროს სიტუაციის ტერიტორიაზე მშვიდობიანი მოსახლეობის ყოფნა აკრძალულია განსაკუთრებული აუცილებლობის გარეშე.
მუხლი 15. დაწესებულ ვითარებაში სამართალდამცავ ორგანოებს უფლება აქვთ გამოიყენონ სპეციალური აღჭურვილობა.
მუხლი 16. საგანგებო მდგომარეობის დროს აკრძალულია ასეთი ტრანსპორტით გადაადგილება იმ ტერიტორიის გარეთ, სადაც მოქმედებს საგანგებო მდგომარეობა.
მუხლი 17. ტერიტორიისკენ და უკან გამგზავრება აკრძალული არ არის.
მუხლი 18. დებულების მოქმედების პერიოდში უკანონო ქმედების თავიდან აცილების მიზნით ფედერალური ბიუროს მაღალჩინოსნებს და გუბერნატორს უფლება აქვთ მოაწყონ ძალოვანი უწყებების ჯგუფები, რათა ჩაატარონ ოპერაციები ცალკეული კრიმინალური პირების ლიკვიდაციის მიზნით.
მუხლი 19. ამ კანონის ნებისმიერი დარღვევა იწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას.
მუხლი 20. ტერიტორიაზე, სადაც ერთ-ერთი დებულებაა შემოღებული, პატრულირებენ LSPD, FIB, SANG, Sheriff თანამშრომლები.
მუხლი 21. საგანგებო მდგომარეობის პერიოდში EMS-ის პრიორიტეტია სახელმწიფო თანამშრომლებს გაუწიოს პირველადი დახმარება
მუხლი 22. საგანგებო და საომარი მდგომარეობა ამოქმედდეს გუბერნატორის შესაბამისი განკარგულების გამოქვეყნების მომენტიდან არაუმეტეს 12 საათისა.
მუხლი 23. შექმნილი ვითარების შეწყვეტის შემდეგ სამთავრობო სტრუქტურებმა ერთი საათის განმავლობაში უნდა დატოვონ ტერიტორია.
სან ანდრეასის შტატის კონსტიტუციას ხელს აწერს და ადასტურებს შტატის გუბერნატორი 
- L.Castellanos
Last edited: