სექცია I. პრეამბულა
მუხლი 1. კანონმდებლობა სასამართლო სისტემაზე
ნაწილი 1.
სან-ანდრეასის სახელმწიფოს სასამართლო სისტემა დგინდება სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კონსტიტუციითა და ამ კანონის საფუძველზე.
მუხლი 2. ძირითადი ცნებები, რომლებიც გამოიყენება ამ კანონში
ნაწილი 1.
თუ სხვა რამ არ არის მითითებული ამ კანონის რომელიმე მუხლში ან არ არის გათვალისწინებული კანონით, მაშინ ამ კანონში:
ა) “შტატი” ნიშნავს სან-ანდრეასის სახელმწიფოს;
ბ) ტერმინი "სასამართლო" მოიცავს ფედერალურ სასამართლოს, სააპელაციო სასამართლოს და უზენაეს სასამართლოს;
გ) მოსამართლე ნიშნავს ფედერალურ მოსამართლეს, უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეს, მოადგილეებსა და თავმჯდომარეს;
დ) საქმე ნიშნავს სარჩელს, საჩივარს, სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ საქმეს, რომელიც მიღებულია წარმოებაში;
ე) სამართალდარღვევა მოიცავს როგორც სისხლის სამართლის, ასევე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებს;
ვ) გადაწყვეტილება მოიცავს ყველა სასამართლო აქტს;
ზ) მაღალჩინოსნებში იგულისხმება სახელმწიფო ორგანოების უმაღლესი თანამდებობის პირები და მათი მოადგილეები.
ნაწილი 2. ამ კანონში გამოყენებული განმარტებები:
(1) მოსამართლე არის პირი, რომელიც უფლებამოსილია სახელმწიფოს კონსტიტუციისა და ამ კანონის საფუძველზე, განახორციელოს მართლმსაჯულება სასამართლოს სახელით;
(2) მოსარჩელე არის პირი, რომელმაც მიმართა სასამართლოს თავისი დარღვეული უფლების ან კანონიერი ინტერესის დასაცავად სამოქალაქო ან ადმინისტრაციულ პროცესში სარჩელის ან საჩივრის შეტანის გზით;
(3) მოპასუხე არის პირი, რომლის წინააღმდეგაც შეტანილია სარჩელი ან საჩივარი სამოქალაქო ან ადმინისტრაციულ პროცესში;
(4) მოსარჩელის ან მოპასუხის წარმომადგენელი არის პირი, რომელიც წარმოადგენს მოსარჩელის ან მოპასუხის ინტერესებს სამოქალაქო ან ადმინისტრაციულ პროცესში.თუ მოსარჩელე ან მოპასუხე არის ორგანიზაცია, მისი წარმომადგენელი შეიძლება იყოს სახელმწიფო ადვოკატი ან ორგანიზაციის თანამშრომელი, რომელსაც აქვს შესაბამისი უფლებამოსილება;
(5) სახელმწიფო პროკურორი არის სან-ანდრეასის გენერალური პროკურატურის თანამშრომელი, რომელიც წარმოადგენს სახელმწიფოს პოზიციას სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ პროცესში;
(6) ბრალდებული არის პირი, რომლის წინააღმდეგაც სახელმწიფომ წამოაყენა ბრალი სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ პროცესში;
(7) დაზარალებული არის პირი, რომელმაც მიიღო ფიზიკური, მორალური ან ქონებრივი ზიანი და რომელიც აღიარებულია როგორც დაზარალებული პროკურორის ან სასამართლოს მიერ;
(8) დამცველი არის პირი, რომელიც იცავს ბრალდებულის უფლებებს. დამცველად შეიძლება იყოს მხოლოდ სახელმწიფო ადვოკატი;
(9) ბრალდების მხარე არის დაზარალებული და სახელმწიფო პროკურორი სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში:
(10) დაცვის მხარე მოიცავს ბრალდებულსა და დამცველს;
(11) მოწმე არის პირი, რომელსაც აქვს ინფორმაცია საქმის განხილვისთვის მნიშვნელოვანი გარემოებების შესახებ და მოწვეულია სასამართლოში პროცესის მონაწილეების მოთხოვნით;
(12) ექსპერტი და სპეციალისტი არიან პირები, რომლებიც მონაწილეობენ საქმეში მათი სპეციალური ცოდნის საფუძველზე;
(13) სასამართლოს მდივანი არის სასამართლოს თანამშრომელი, რომელიც უზრუნველყოფს სხდომების ტექნიკურ აღრიცხვას და პროტოკოლების შედგენას;
(14) სასამართლო აქტები, ჯარიმები, და სხვა განსაზღვრებები ნათქვამია კანონის ფარგლებში.
სექცია II. სან-ანდრეასის სახელმწიფოს სასამართლო სისტემა
თავი 2. ზოგადი დებულებები
მუხლი 3. სასამართლო ძალაუფლება
ნაწილი 1.
სან-ანდრეასის სახელმწიფოში სასამართლო ძალაუფლებას ახორციელებს მხოლოდ სასამართლო, კანონით დადგენილი წესით დანიშნული მოსამართლეების მეშვეობით. სხვა სახელმწიფო ორგანოებს ან თანამდებობის პირებს არ აქვთ მართლმსაჯულების განხორციელების უფლება, გარდა იმ შემთხვევებისა და პროცედურებისა, რომლებიც გათვალისწინებულია სან-ანდრეასის სახელმწიფოს საპროცესო კოდექსით.
ნაწილი 2.
სასამართლო ძალაუფლება დამოუკიდებელია და მოქმედებს აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ძალაუფლებისგან დამოუკიდებლად, ექვემდებარება მხოლოდ სახელმწიფოს კონსტიტუციასა და კანონებს.
ნაწილი 3.
სასამართლო ძალაუფლება ხორციელდება სისხლის სამართლის, ადმინისტრაციული, სამოქალაქო და საკონსტიტუციო წარმოების გზით.
ნაწილი 4.
სახელმწიფო ვერ მიიღებს კანონებს ან ქვემდებარე ნორმატიულ აქტებს, რომლებიც უქმდება ან ზღუდავს სასამართლოს დამოუკიდებლობას.
მუხლი 4. სან-ანდრეასის სახელმწიფოს სასამართლოები
ნაწილი 1.
სამართლიანობა სან-ანდრეასის სახელმწიფოში ხორციელდება მხოლოდ იმ სასამართლოების მიერ, რომლებიც შექმნილია სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კონსტიტუციისა და ამ კანონის საფუძველზე. საგანგებო სასამართლოების ან ამ კანონით გაუთვალისწინებელი სასამართლოების შექმნა დაუშვებელია.
ნაწილი 2.
სან-ანდრეასის სახელმწიფოს აქვს უზენაესი სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და ფედერალური სასამართლო.
ნაწილი 3.
უზენაესი სასამართლო შედგება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისგან, თავმჯდომარის მოადგილეებისგან და მთავარი მოსამართლეებისგან.
ნაწილი 4.
ფედერალური სასამართლო შედგება ფედერალური მოსამართლეებისგან.
ნაწილი 5.
სასამართლო კორპუსი ასევე მოიცავს სასამართლოს მდივნობას, რომლის შემადგენლობაში შედის სასამართლოს მდივნის ხელმძღვანელი, უფროსი სასამართლო მდივანი და სასამართლო მდივანი, რომლებიც ინიშნებიან უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა და მისი მოადგილეების მიერ.
მუხლი 5. სასამართლოს გადაწყვეტილებების სავალდებულო ხასიათი
ნაწილი 1.
სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები სავალდებულოა ყველა მოქალაქისთვის, სახელმწიფო და სხვა ორგანიზაციებისთვის და ყველა თანამდებობის პირისთვის.
ნაწილი 2.
სასამართლოს გადაწყვეტილებების შეუსრულებლობა ან სასამართლოს უპატივცემულობის გამოხატვა იწვევს კანონით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობას.
ნაწილი 3. წინასწარი გადაწყვეტილება.
სამოქალაქო ან ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში მიღებული საბოლოო და კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით ან სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი გარემოებები აღიარებულია სასამართლოს, პროკურორის ან გამომძიებლის მიერ დამატებითი შემოწმების გარეშე. ამავე დროს, ასეთი განაჩენი ან გადაწყვეტილება ვერ განსაზღვრავს იმ პირების დანაშაულს, რომლებიც ადრე არ მონაწილეობდნენ განხილვად სისხლის სამართლის საქმეში.
მუხლი 6. კანონისა და სასამართლოს წინაშე თანასწორობა
ნაწილი 1.
ყველა თანასწორია კანონისა და სასამართლოს წინაშე.
ნაწილი 2.
სასამართლო არ უნდა ანიჭებდეს უპირატესობას რომელიმე ორგანოს, პირს, მხარეს მათი სახელმწიფოებრივი, სოციალური, სქესობრივი, რასობრივი, ეროვნული, ენობრივი ან პოლიტიკური კუთვნილების, წარმომავლობის, ქონებრივი ან თანამდებობრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის, დაბადების ადგილის, რელიგიისადმი დამოკიდებულების, შეხედულებების, საზოგადოებრივ გაერთიანებებში წევრობის, ან სხვა კანონით გაუთვალისწინებელი ნიშნების საფუძველზე.
მუხლი 7. მოქალაქეების მონაწილეობა მართლმსაჯულების განხორციელებაში
ნაწილი 1.
ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეებს აქვთ მართლმსაჯულების განხორციელებაში მონაწილეობის უფლება, როგორც ეს გათვალისწინებულია კანონით.
ნაწილი 2.
მართლმსაჯულების განხორციელებაში მონაწილე მოქალაქეებისთვის მოთხოვნები დგინდება კანონით.
მუხლი 8. სასამართლოების საქმიანობის გამჭვირვალობა
ნაწილი 1.
საქმეების განხილვა ყველა სასამართლოში ღიაა. საქმეების დახურულ სხდომებზე განხილვა დასაშვებია მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში.
თავი 3. მოსამართლეების სტატუსის საფუძვლები
მუხლი 9. მოსამართლეები
ნაწილი 1.
მოსამართლეები არიან პირები, რომლებსაც სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კონსტიტუციითა და ამ კანონით აქვთ მინიჭებული მართლმსაჯულების განხორციელების უფლებამოსილება და თავიანთ მოვალეობებს პროფესიულ საფუძველზე ასრულებენ.
ნაწილი 2.
მოსამართლედ შეიძლება დაინიშნოს აშშ-ის მოქალაქე, რომელსაც არ აქვს მოქმედი ნასამართლეობა, ადრე არ ჰქონდა სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა, არ არის რეგისტრირებული ალკოჰოლიზმის, ნარკომანიის, ნივთიერებათა ბოროტად გამოყენების, ქრონიკული ან ხანგრძლივი ფსიქიკური დაავადებების მკურნალობისთვის EMS-ში და არ აქვს სხვა დაავადებები, რომლებიც ხელს უშლიან მართლმსაჯულების განხორციელებას.
მუხლი 12. მოსამართლეების სტატუსის ერთიანობა
ნაწილი 1.
სახელმწიფოს ყველა მოსამართლეს აქვს ერთიანი სტატუსი და ერთმანეთისგან განსხვავდებიან მხოლოდ უფლებამოსილებითა და კომპეტენციით, გარდა იმ შემთხვევებისა, რომლებიც გათვალისწინებულია კონსტიტუციითა და ამ კანონით.
ნაწილი 2.
ყველა მოსამართლეს აქვს იმუნიტეტის სტატუსი.
მუხლი 13. მოსამართლეების უფლებამოსილების მინიჭების პროცედურა
ნაწილი 1.
უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეს თანამდებობიდან ათავისუფლებს სან-ანდრეასის სახელმწიფოს გუბერნატორი. გათავისუფლების საფუძვლები მოცემულია ამ კანონის მუხლი 14-ის ნაწილის 2-ში.
ნაწილი 2.
უზენაესი სასამართლოს მოადგილეები და სხვა მოსამართლეები ინიშნებიან და თანამდებობიდან გათავისუფლდებიან უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა და გუბერნატორის მიერ.
შენიშვნა: უზენაესი სასამართლოს მოადგილეებს უფლება აქვთ დანიშნონ უზენაესი და ფედერალური მოსამართლეები უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა და გუბერნატორის თანხმობით.
ნაწილი 3.
უზენაესი სასამართლოსა და ფედერალური სასამართლოს მოსამართლეების უფლებამოსილება დროით არ არის შეზღუდული.
ნაწილი 4.
ცალკეული მოსამართლეების უფლებამოსილების ვადა შეიძლება განისაზღვროს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის ან მისი მოადგილეების მიერ.
მუხლი 14. მოსამართლის უცვლელობა
ნაწილი 1.
უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე უცვლელია. მისი თანხმობის გარეშე, ის ვერ დაინიშნება (ვერ აირჩევა) სხვა თანამდებობაზე ან სხვა სასამართლოში.
ნაწილი 2.
უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძვლები:
ა) საკუთარი ნებით თანამდებობიდან გადადგომის მოთხოვნა;
ბ) უგზო-უკვლოდ დაკარგული ან გარდაცვლილი;
გ) სან-ანდრეასის სახელმწიფოს სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით მძიმე დანაშაულის დადგენა.
ნაწილი 3.
უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე ინიშნება უვადოდ, გუბერნატორის მიერ.
ნაწილი 4.
მოსამართლე შეიძლება გათავისუფლდეს თანამდებობიდან უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა და მისი მოადგილეების მიერ იმ შემთხვევაში, თუ ჩაიდენს მოქმედებას, რომელიც აუფასურებს მოსამართლის ღირსებასა და პატივს, ან სხვა შემთხვევებში, რაც მიუთითებს მის უფლებამოსილების განხორციელების შეუძლებლობაზე.
ნაწილი 5.
მოსამართლე შეწყვეტს თანამდებობას გადადგომის, გარდაცვალების ან თანამდებობიდან გათავისუფლების შემთხვევაში.
ნაწილი 6.
უზენაესი სასამართლოს მოადგილეები, მთავარი მოსამართლეები და ფედერალური მოსამართლეები, როგორც თანამშრომლები, შედიან შრომით ურთიერთობებში სან-ანდრეასის სახელმწიფოსთან, რომლის სახელითაც დამსაქმებლის როლს ასრულებს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე.
თავი 4. სახელმწიფო სასამართლოები
მუხლი 15. ფედერალური სასამართლო
ნაწილი 1.
ფედერალური სასამართლო არის პირველადი ინსტანციის სასამართლო, რომელიც განიხილავს საქმეებს სისხლის სამართლის, ადმინისტრაციული და სამოქალაქო სამართალწარმოების სფეროებში, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც სარჩელი ან სისხლის სამართლის საქმე გადაეცა უზენაეს სასამართლოს კომპეტენციაში.
ნაწილი 2.
სან-ანდრეასის ფედერალური სასამართლოს გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს სან-ანდრეასის სააპელაციო სასამართლოში შესაბამისი საჩივრის შეტანით, გადაწყვეტილების საბოლოო ფორმით გამოქვეყნებიდან 72 საათის განმავლობაში.
ნაწილი 3.
ფედერალური სასამართლო კანონით გათვალისწინებული საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში გასცემს სამართალდამცავი ორგანოებისთვის შესაბამის მოქმედებებზე საჭირო ორდერებს.
მუხლი 16. სააპელაციო სასამართლო
ნაწილი 1.
სააპელაციო სასამართლო არის სასამართლო, რომელიც განიხილავს სან-ანდრეასის ფედერალური სასამართლოს გადაწყვეტილებებზე შეტანილ აპელაციებს.
ნაწილი 2.
სან-ანდრეასის სააპელაციო სასამართლოში აპელაციებს განიხილავს უზენაესი მოსამართლე ერთპიროვნულად.
მუხლი 17. უზენაესი სასამართლო
ნაწილი 1.
უზენაესი სასამართლო არის სახელმწიფოს უმაღლესი სასამართლო, რომელიც განიხილავს პირველადი ინსტანციის სასამართლოდ შემდეგი კატეგორიის საქმეებს:
ა) სარჩელებს და გადაცემულ სისხლის სამართლის საქმეებს სახელმწიფოს მთავრობის მაღალი თანამდებობის პირების, სახელმწიფო სტრუქტურების უფროსი ხელმძღვანელებისა და სახელმწიფო ორგანოების წინააღმდეგ;
ბ) სისხლის სამართლის საქმეებს, რომელთა განაჩენიც შეიძლება მოიცავდეს სამუდამო პატიმრობას;
გ) აპელაციებს კანონებისა და ნორმატიული სამართლებრივი აქტების არაკონსტიტუციურად აღიარებაზე, რომლებმაც დაარღვიეს უფლებები ან კანონით გათვალისწინებული ინტერესები;
დ) სხვა საქმეებს, რომლებიც გადაეცა ფედერალურ ან სააპელაციო სასამართლოს.
შენიშვნა:
უზენაეს მოსამართლეს უფლება აქვს მიიღოს სარჩელი ქვედა სასამართლოდან განსახილველად, თუმცა პროცესის მონაწილეებს არ ეკარგებათ უფლება გაასაჩივრონ სასამართლოს გადაწყვეტილება/განაჩენი.
ნაწილი 2.
სასამართლოს გადაწყვეტილებები საბოლოოა და არ ექვემდებარება გასაჩივრებას.
ნაწილი 3.
უზენაესი სასამართლო კონსტიტუციური განხილვების ჩატარებას უზრუნველყოფს უზენაესი სასამართლოს კოლეგიის მოწვევით, რომელიც შედგება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა და უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებისგან.
ნაწილი 4.
უზენაესი სასამართლოს უფლებებია:
ა) არაკონსტიტუციური ნორმატიული სამართლებრივი აქტების მოქმედების შეჩერება ან მათი გაუქმება;
ბ) კანონების სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხის გადაწყვეტა;
გ) სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კონსტიტუციისა და სხვა კანონების განმარტება;
დ) სან-ანდრეასის სახელმწიფოს კანონებსა და კონსტიტუციას შორის კონფლიქტის შემთხვევაში, სან-ანდრეასის სენატმა უნდა აღმოფხვრას ეს კონფლიქტი რაც შეიძლება სწრაფად.
ნაწილი 5.
უზენაესი სასამართლო კანონით გათვალისწინებული საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში გასცემს სამართალდამცავი ორგანოებისთვის საჭირო ორდერებს.
ნაწილი 6.
უზენაესი სასამართლო განიხილავს სასამართლო პრაქტიკის ანალიზისა და შეჯამების მასალებს და აძლევს განმარტებებს სასამართლოებს სასამართლო პრაქტიკის საკითხებზე, რათა უზრუნველყოს სან-ანდრეასის კანონების ერთიანი გამოყენება.
მუხლი III. სამართალწარმოება
თავი 5. სასამართლო წარმოების ზოგადი დებულებები
მუხლი 18. სარჩელის, საჩივრის, სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული საქმის წარმოებაში მიღების პროცედურა
ნაწილი 1.
სასამართლომ სარჩელის, საჩივრის, გადაცემული სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული საქმის წარმოებაში მიღების ან უარის თქმის გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს სარჩელის, საჩივრის ან საქმის სასამართლოში გადაცემიდან 72 საათის განმავლობაში.
ნაწილი 2.
ფედერალური სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე საჩივარი შეიძლება შეტანილ იქნას გადაწყვეტილების გამოქვეყნებიდან 72 საათის განმავლობაში. სასამართლოს გადაწყვეტილებები ძალაში შედის მათი ოფიციალური გამოქვეყნების ან სასამართლო სხდომაზე გამოცხადების მომენტიდან და უნდა შესრულდეს, მიუხედავად მათი გასაჩივრების შესაძლებლობისა ზედა ინსტანციაში.
ნაწილი 3.
უზენაეს სასამართლოს შეუძლია განსახილველად მიიღოს ფედერალური სასამართლოსთვის გადაცემული ნებისმიერი სარჩელი, საჩივარი, სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული საქმე.
მუხლი 19. სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმება აპელაციის საფუძველზე
ნაწილი 1.
სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძვლებია:
ა) საქმისთვის მნიშვნელოვანი გარემოებების არასრული გამოკვლევა ან მათი დამტკიცების არქონა;
ბ) სახელმწიფოს კანონების დარღვევა ან არასწორი გამოყენება სასამართლოს მიერ;
გ) საქმის განხილვა იმ პირთა არარსებობის პირობებში, რომლებიც სათანადოდ არ იყვნენ ინფორმირებული სასამართლო სხდომის დროისა და ადგილის შესახებ;
დ) საქმის წარმოებაში მიღება ამ კანონით დადგენილი ნორმების დარღვევით;
ე) ფედერალური სასამართლოს მიერ ანალოგიურ საქმეში სასამართლო პრეცედენტის არ გამოყენება.
ნაწილი 2.
თუ გადაწყვეტილება გაუქმდება ზედა სასამართლოს მიერ, ახალი გადაწყვეტილება მიიღება საქმის ხელახალი განხილვის გარეშე.
ნაწილი 3.
გასაჩივრებას ექვემდებარება არა მხოლოდ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილებები, არამედ სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის პროცესში მიღებული სასამართლო აქტები.
მუხლი 20. ღია სასამართლო
ნაწილი 1.
ღია სასამართლო არის სასამართლო, რომელშიც დასწრება ნებისმიერ მსურველს შეუძლია, თუ ისინი სხდომის დაწყებამდე დაკავებულ ადგილებზე იქნებიან და არ დაარღვევენ სასამართლოს მუშაობის წესს.
ნაწილი 2.
სასამართლო სხდომაზე დასწრება მისი დაწყების შემდეგ შესაძლებელია მხოლოდ სასამართლოს ნებართვით.
მუხლი 21. დახურული სასამართლო
ნაწილი 1.
დახურული სასამართლო არის სასამართლო, სადაც დასწრება შეუძლიათ: თავმჯდომარე მოსამართლეს, სხდომის მონაწილეებს, სასამართლოს მდივანსა და ბეილიფებს.
ნაწილი 2.
დახურული სასამართლო სხდომაზე დასწრება შესაძლებელია მხოლოდ სასამართლოს ნებართვით.
ნაწილი 3.
დახურული სასამართლოს დანიშვნის გადაწყვეტილება შეიძლება მიღებულ იქნას სხდომის დაგეგმვისას ან უშუალოდ სხდომის მიმდინარეობისას.
ნაწილი 4.
დახურული სასამართლო შეიძლება დაინიშნოს მხოლოდ იმ შემთხვევებში, რომლებიც შეიცავენ ინფორმაციას, რომლის გამჟღავნებამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს ეროვნულ უსაფრთხოებას, სახელმწიფო ორგანოების საიდუმლო თანამშრომლებთან დაკავშირებულ შემთხვევებში ან მასობრივი დარღვევების დროს სასამართლო სხდომაზე.
მუხლი 22. სარჩელების, საჩივრების, სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციული საქმეების კოლეგიური და ინდივიდუალური განხილვა
ნაწილი 1.
საქმეები განიხილება მოსამართლის მიერ ინდივიდუალურად.
ნაწილი 2.
განსაკუთრებულ შემთხვევებში, საქმის სირთულის გათვალისწინებით, შესაძლებელია საქმეების კოლეგიური განხილვა.
ნაწილი 3.
საქმის კოლეგიური განხილვის გადაწყვეტილებას იღებს თავმჯდომარე მოსამართლე ან უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე.
ნაწილი 4.
კოლეგიის შემადგენლობას განსაზღვრავს თავმჯდომარე მოსამართლე.
ნაწილი 5.
კოლეგიაში შედის სასამართლოს არაწყვილი რაოდენობის მოსამართლეები, რომელთა კომპეტენციაში შედის საქმის განხილვა.
ნაწილი 6.
კოლეგიური განხილვისას მიღებული გადაწყვეტილება მიიღება უმრავლესობის ხმებით. კოლეგიის არც ერთ მოსამართლეს არ აქვს უფლება თავი აარიდოს განხილვაში და საკითხებზე ხმის მიცემაში მონაწილეობას.
ნაწილი 7.
მოსამართლეს, რომელიც არ ეთანხმება კოლეგიის გადაწყვეტილებას, უფლება აქვს წერილობით გამოთქვას საკუთარი აზრი 72 საათის ვადაში სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან.
ნაწილი 8.
ზედა სასამართლოებს უფლება აქვთ გაითვალისწინონ ქვედა სასამართლოს მოსამართლის განსხვავებული აზრი შესაბამისი გადაწყვეტილებების გასაჩივრებისას.
მუხლი 23. სამოქალაქო და ადმინისტრაციული წარმოების თავისებურებები
ნაწილი 1.
თუ სამოქალაქო ან ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში საქმის განხილვისას სასამართლო გამოავლენს სარჩელის ან საჩივრის საფუძველზე ჩადენილი დანაშაულის ნიშნებს, სასამართლოს უფლება აქვს საქმის საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას გადაამისამართოს მასალები სან-ანდრეასის გენერალური პროკურორის ოფისში ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიებებისა და გამოძიების ჩასატარებლად, რასაც მოჰყვება საქმე სასამართლოში გადასაყვანად.
მუხლი 24. სასამართლო სხდომის შესახებ ინფორმირება
ნაწილი 1.
სასამართლო სხდომის შესახებ ინფორმირებისთვის საიდუმლო სამსახური აცნობებს მონაწილეებს სხდომის თარიღს, დროსა და ადგილს SMS-შეტყობინებებით, სატელეფონო ზარებით, ზეპირი შეტყობინებებით ან სხვა საკომუნიკაციო საშუალებებით.
ნაწილი 2.
ინფორმირებული პირი ვალდებულია სასამართლოს წარუდგინოს ფოტო ან ვიდეო მტკიცებულება ინფორმირების ფაქტის შესახებ.
ნაწილი 3.
სახელმწიფო სტრუქტურების თანამშრომლების ინფორმირება ხდება სპეციალური სახელმწიფო კომუნიკაციის არხების მეშვეობით. ამ პროცესში მოსამართლეებსა და სასამართლოს მდივნებს ასევე აქვთ ინფორმირების უფლება.
მუხლი 25. სასამართლო პრეცედენტი
ნაწილი 1.
სასამართლო პრეცედენტი არის კონკრეტული სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელსაც აქვს კანონის წყაროს ძალა (ანუ აყალიბებს, ცვლის ან აუქმებს სამართლებრივ ნორმებს).
ნაწილი 2.
პრეცედენტი გულისხმობს სასამართლო გადაწყვეტილებას, რომელიც წარმოადგენს ავტორიტეტს შემდგომი საქმეების გადაჭრისას მსგავსი ფაქტების ან სამართლებრივი საკითხების შემთხვევაში.
ნაწილი 3.
თუ საქმის ფაქტები ან საკითხები განსხვავდება წინა საქმის ფაქტებისგან, წინა საქმე პრეცედენტი ვერ იქნება.
თავი 6. ადმინისტრაციული წარმოება
მუხლი 26. ადმინისტრაციული წარმოება
ნაწილი 1.
ადმინისტრაციული წარმოება არის სასამართლოს მიერ კონსტიტუციით, ამ კანონით და სხვა კანონებით დადგენილი საქმიანობა ადმინისტრაციული საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტისთვის, მიმართული განმცხადებლის დარღვეული უფლებებისა და კანონიერ ინტერესების აღდგენაზე.
ნაწილი 2.
სასამართლო განიხილავს ადმინისტრაციულ საქმეებს:
а) სახელმწიფო ორგანოების თანამშრომლების ნორმატიული სამართლებრივი აქტების მთლიანად ან ნაწილობრივ გასაჩივრების შესახებ;
ბ) კანონმდებლობის განმარტებებსა და ნორმატიული თვისებების მქონე აქტების, უზენაესი სასამართლოს აქტების გამოკლებით, გასაჩივრების შესახებ;
გ) სახელმწიფო ორგანოების, სხვა სახელმწიფო სტრუქტურების, სამხედრო სამეთაურო ორგანოების, მოხელეების, სახელმწიფო და მუნიციპალური თანამშრომლების გადაწყვეტილებების, მოქმედებების (უმოქმედობის) გასაჩივრების შესახებ ადმინისტრაციულ სამართლებრივ ურთიერთობებში;
დ) ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების შესახებ;
ე) სხვა საკითხებზე, რომლებიც განსაზღვრულია სან-ანდრეასის შტატის კანონებით.
ნაწილი 3.
ნორმატიული სამართლებრივი აქტების მთლიანად ან ნაწილობრივ გასაჩივრების, კანონმდებლობის განმარტებებისა და ნორმატიული თვისებების მქონე აქტების და/ან სახელმწიფო ორგანოების გადაწყვეტილებების, მოქმედებების (უმოქმედობის) გასაჩივრებისას, ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში განმცხადებლის ან მისი წარმომადგენლის მიერ მოპასუხის ან სხვა პირთა დისციპლინარულ, ადმინისტრაციულ ან სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობაზე მოყვანის მოთხოვნა განხილვას არ ექვემდებარება. ბრალდებას შეუძლია წაუყენოს მხოლოდ უფლებამოსილმა ორგანომ სახელმწიფოს სახელით.
ნაწილი 4.
მოქალაქეს უფლება აქვს ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში გაასაჩივროს სახელმწიფო ორგანოების თანამშრომლების მოქმედებები 72 საათის განმავლობაში, რის შემდეგაც სახელმწიფო ორგანოების თანამშრომლების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები ძალაში შედის.
ნაწილი 5.
თუ გასაჩივრების ვადა, რომელიც განსაზღვრულია ამ კანონის 26-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, ამოიწურა, სახელმწიფო ორგანოს თანამშრომლის გადაწყვეტილების უკანონობის დამტკიცების ტვირთი ეკისრება მოქალაქეს, რომელიც გასაჩივრებს მის გადაწყვეტილებას.
ნაწილი 6.
ადმინისტრაციული წარმოების სავალდებულო მონაწილეები არიან მოსარჩელე და მოპასუხე. მხარეთა მოთხოვნის საფუძველზე შესაძლებელია მოსარჩელისა და მოპასუხის წარმომადგენლების, ასევე სხვა პირების ჩართვა.
ნაწილი 7.
თუ მოქალაქემ შეიტანა საჩივარი (გასაჩივრება) სახელმწიფო ორგანოს თანამშრომლის გადაწყვეტილების წინააღმდეგ, ის თანამშრომელი, რომლის გადაწყვეტილებაც გასაჩივრებულია, მოქმედებს ბრალდების მხარეს და ვალდებულია დაამტკიცოს თავისი გადაწყვეტილების სამართლიანობა.
ნაწილი 8.
სასამართლოს შეუძლია მოითხოვოს მტკიცებულებები როგორც მხარეთა შუამდგომლობების საფუძველზე, ასევე საკუთარი შეხედულებით, ინფორმაციის ნაკლებობის შევსების მიზნით, რაც აუცილებელია სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მისაღებად.
მუხლი 27. სარჩელის, საჩივრის ან ადმინისტრაციული საქმის წარმოებაში მიღებაზე უარის თქმა
ნაწილი 1.
სასამართლო უარს ამბობს სარჩელის, საჩივრის ან ადმინისტრაციული საქმის წარმოებაში მიღებაზე შემდეგი საფუძვლებით:
ა) სარჩელი ან საჩივარი წარდგენილია უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ დადგენილი წესი და/ან ფორმის დარღვევით;
ბ) პატიმრობისა და დაპატიმრების დროს სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლის მოქმედებების გასაჩივრების სარჩელი წარდგენილია დაკავებიდან ან გადაწყვეტილებიდან 48 საათში;
გ) არ არის წარმოდგენილი სასამართლოს მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტები, ან თუ ასეთი დოკუმენტების ვადა ამოწურულია, ან ეს დოკუმენტები გამოყენებულია სხვა სარჩელში;
დ) სარჩელი, საჩივარი ან ადმინისტრაციული საქმე ხელმოწერილია არააუფლებამოსილი პირის მიერ, ან არ არის მითითებული სარჩელის ან საჩივრის წარდგენის თარიღი;
ე) დარღვეულია იურისდიქცია სარჩელის, საჩივრის ან ადმინისტრაციული საქმის წარდგენისას;
ვ) არ არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების საფუძველი;
ზ) ვადის გასვლა;
თ) სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების ვადის გასვლა;
ი) თუ სარჩელი არ არის წარდგენილი განმცხადებლის უფლებების ან კანონიერ ინტერესების დარღვევის გამო.
მუხლი 28. სან-ანდრეასის შტატის გენერალური პროკურორის ოფისის ჩართვა
ნაწილი 1.
სასამართლოს უფლება აქვს ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში ჩართოს სან-ანდრეასის შტატის გენერალური პროკურორის ოფისის თანამშრომლები.
თავი 7. სისხლის სამართლის წარმოება
მუხლი 29. სისხლის სამართლის წარმოება
ნაწილი 1.
სისხლის სამართლის წარმოება არის სასამართლოს მიერ კონსტიტუციით, ამ კანონით და სხვა კანონებით დადგენილი საქმიანობა სისხლის სამართლის საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტისთვის, კერძოდ, სისხლის სამართლის საქმეების, რომლებიც გადაცემულია სასამართლოში იურისდიქციის მიხედვით სან-ანდრეასის შტატის გენერალური პროკურორის ოფისის მიერ.
მუხლი 30. უფლებამოსილი ორგანოები ბრალდების წარდგენისთვის
ნაწილი 1.
სახელმწიფოს სახელით სასამართლოში დანაშაულების ჩადენისთვის ბრალდების წარდგენის უფლებამოსილი ორგანოა სან-ანდრეასის შტატის გენერალური პროკურორის ოფისი.
ნაწილი 2.
სხვა სამართალდამცავი ორგანოებსა და ოპერატიულ საგამოძიებო განყოფილებებს შეუძლიათ სისხლის სამართლის საქმეების გადაცემა სასამართლოში. თუმცა, როდესაც ასეთ საქმეებს განიხილავს სასამართლო, სან-ანდრეასის შტატის გენერალური პროკურორის ოფისი წარუდგენს ბრალდებას სასამართლოში სახელმწიფო სახელით.
ნაწილი 3.
სისხლის სამართლის წარმოების სავალდებულო მონაწილეები არიან საჯარო ბრალმდებელი და ბრალდებული. დაზარალებული შეიძლება ჩაერთოს საჯარო ბრალმდებლის მოთხოვნის საფუძველზე ან სასამართლოს გადაწყვეტილებით. ბრალდებულისთვის დაცვის მხარის ადვოკატი შეიძლება ჩაერთოს მისი მოთხოვნის საფუძველზე.
ნაწილი 4.
სისხლის სამართლის საქმის სასამართლოში გადაცემის შემდეგ ოფიციალური სახელმწიფო პორტალის მეშვეობით, სასამართლო განიხილავს სისხლის სამართლის საქმეს და იღებს გადაწყვეტილებას მისი წარმოებაში მიღების შესახებ და დანიშნავს სასამართლო სხდომას ან უარს ამბობს საქმის წარმოებაში მიღებაზე.
ნაწილი 5.
სისხლის სამართლის საქმე განიხილება სასამართლოს მიერ არსებითად იმ სახით, როგორსაც წარმოადგენს პროკურატურა. ყველა ხარვეზი და ეჭვი უნდა იქნას აღმოფხვრილი და წარდგენილი სასამართლოსთვის პროცესის მიმდინარეობისას ბრალდების მხარის მიერ. სისხლის სამართლის საქმე უნდა გადაეცეს სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეების გადაცემის წესისა და ფორმის შესაბამისად, რომელიც დადგენილია უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ.
თავი 8. სამოქალაქო წარმოება
მუხლი 31. სამოქალაქო წარმოება
ნაწილი 1.
სამოქალაქო წარმოება არის სასამართლოს მიერ კონსტიტუციით, ამ კანონით და სხვა კანონებით დადგენილი საქმიანობა სამოქალაქო საქმეების განხილვისა და ცგადაწყვეტისთვის.
ნაწილი 2.
სამოქალაქო წარმოებაში, მოსარჩელის ან მისი წარმომადგენლის მოთხოვნა მოპასუხეს ან სხვა პირებს დისციპლინარულ, ადმინისტრაციულ ან სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობაზე მიცემის შესახებ არსებითად არ განიხილება. ბრალდება შეიძლება წარედგინოს მხოლოდ სახელმწიფოს მიერ უფლებამოსილი ორგანოს სახით; კერძო ბრალდების წარდგენა აკრძალულია.
ნაწილი 3.
სამოქალაქო წარმოების სავალდებულო მონაწილეები არიან მოსარჩელე და მოპასუხე. მოპასუხისა და მოსარჩელის წარმომადგენლები, ასევე სხვა პირები, შეიძლება ჩაერთონ მხარეთა მოთხოვნის საფუძველზე.
მუხლი 32. უარი სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე
ნაწილი 1.
სასამართლო უარს ამბობს სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე შემდეგი საფუძვლების მიხედვით:
ა) სარჩელი წარდგენილია წესებისა და (ან) ფორმის დარღვევით, რომლებიც დადგენილია უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ;
ბ) არ არის წარმოდგენილი სასამართლო მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტები, ან თუ დოკუმენტების ვადა ამოწურულია, ან თუ ეს დოკუმენტები სხვა სარჩელში გამოიყენება;
გ) სარჩელი ხელმოწერილია უფლებამოსილი პირის მიერ, ან არ არის მითითებული სარჩელის წარდგენის თარიღი;
დ) იურისდიქცია დარღვეულია სარჩელის წარდგენისას;
ე) არ არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების საფუძველი;
ვ) ვადაგასულია სარჩელის შეზღუდვის ვადა;
გ) სარჩელი არ არის წარდგენილი იმ მიზეზით, რომ დაირღვა მოსარჩელის უფლებები ან ლეგიტიმური ინტერესები.
თავი 9. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო
მუხლი 33. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო
ნაწილი 1.
ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო არის საჯარო ან დახურული სასამართლო სხდომა, სადაც ნაფიცი მსაჯულები ასრულებენ მოსამართლის მრჩეველთა ფუნქციას.
ნაწილი 2.
ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში საქმის განხილვის გადაწყვეტილება შეიძლება მიიღოს სასამართლომ მხარეთა მოთხოვნის საფუძველზე სხდომის დანიშვნისას.
ნაწილი 3.
ნაფიც მსაჯულთა რაოდენობა სასამართლო პროცესში არის სამი-დან ექვს ადამიანამდე.
ნაწილი 4.
სასამართლო სხდომის დაწყებამდე, სასამართლო ნიშნავს ნაფიცი მსაჯულთა თავმჯდომარეს საერთო რაოდენობიდან. თავმჯდომარე ორგანიზებას უწევს ნაფიც მსაჯულთა მუშაობას და სასამართლო პროცესის დასრულების შემდეგ აცხადებს მათ ერთობლივ გადაწყვეტილებას.
ნაწილი 5.
ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოზე მოსამართლე ვალდებულია მოისმინოს ნაფიც მსაჯულთა აზრი და გადაწყვეტილება, თუმცა იგი იტოვებს უფლებას დამოუკიდებლად მიიღოს საბოლოო გადაწყვეტილება, რომელიც არ ეწინააღმდეგება ნაფიც მსაჯულთა გადაწყვეტილებას.
მუხლი 34. ნაფიცი მსაჯული
ნაწილი 1.
ნაფიცი მსაჯული არის შემთხვევით შერჩეული პირი, რომელსაც არ გააჩნია კავშირი ბრალდებასთან ან დაცვასთან და რომელიც უფლებამოსილია თავისი გადაწყვეტილება გამოიტანოს საქმეზე ნაფიც მსაჯულთა საბჭოს ფარგლებში (ე.წ. ვერდიქტი).
ნაწილი 2.
ნაფიც მსაჯულთათვის მოთხოვნები, მათი შერჩევის პროცედურა და რეესტრის ფორმირება განისაზღვრება სან-ანდრეასის შტატის უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის ან/და გუბერნატორის მიერ.
თავი 10. არაპრეზენციის წარმოება
მუხლი 35. არაპრეზენციის წარმოების საფუძვლები
ნაწილი 1.
იმ შემთხვევაში, თუ საქმის ერთ-ერთი მხარე არ გამოცხადდა სასამართლო სხდომაზე, რომლის დროისა და ადგილის შესახებაც ეცნობა მას, არ უზრუნველყო არ გამოცხადების საფუძვლიანი მიზეზი და არ მოითხოვა საქმის განხილვა მისი არყოფნისას, საქმე შეიძლება განხილულ იქნას არაპრეზენციის წესით.
მუხლი 36. არაპრეზენციის წარმოების პროცედურა
ნაწილი 1.
არაპრეზენციის წესით საქმის განხილვისას, სასამართლო ატარებს სასამართლო სხდომას საერთო წესით, განიხილავს მხარეთა მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებს, ითვალისწინებს მათ არგუმენტებს და იღებს გადაწყვეტილებას, რომელსაც ეწოდება არაპრეზენციის გადაწყვეტილება.
სექცია VIII. დასკვნითი დებულებები
თავი 11. სასამართლოს პრინციპები
მუხლი 37. კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი
ნაწილი 1. კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი გულისხმობს კანონმდებლობით დადგენილი დებულებების თანაბარ გამოყენებას ყველა სახელმწიფო და არასახელმწიფო ორგანიზაციისთვის, თანამდებობის პირებისთვის, მოქალაქეებისა და სხვა პირებისთვის, რომლებიც მონაწილეობენ სამოქალაქო და სისხლისსამართლებრივი ადმინისტრაციული პროცესებში.
მუხლი 38. კანონიერების პრინციპი
ნაწილი 1. კანონიერების პრინციპი გულისხმობს სასამართლო აქტის სისწორეს, მოტივაციას და საბოლოო ხასიათს, რაც სასამართლოს საქმიანობის საფუძვლად ითვლება.
მუხლი 39. სამართლიანობის პრინციპი
ნაწილი 1. სამართლიანობის პრინციპი გულისხმობს თითოეული საქმის გარემოებების გათვალისწინების შესაძლებლობას, რათა მიღწეული იქნას დაბალანსებული შედეგი. ამავდროულად, ის გულისხმობს სასამართლოს მიმართ პატივისცემას, რაც გულისხმობს ნდობას, რომ სასამართლო გამოიყენებს წესებს, რომელთა შინაარსიც შეიძლება ყოველთვის სრულად განსაზღვრული არ იყოს.
მუხლი 40. უდანაშაულობის პრეზუმცია
ნაწილი 1. უდანაშაულობის პრეზუმცია გულისხმობს, რომ თითოეული პირი, რომელსაც დანაშაულის ჩადენაში ადანაშაულებენ, ითვლება უდანაშაულოდ, სანამ მისი ბრალეულობა კანონით დადგენილი წესითა და სასამართლოს გადაწყვეტილებით არ დადასტურდება. ამავდროულად, ბრალდებულის მიმართ არსებული დაუზუსტებელი ეჭვები უნდა განიმარტოს მისი სასარგებლოდ.
მუხლი 40.1. ჩანაცვლების პრინციპი
ნაწილი 1. განსაკუთრებულ შემთხვევებში, მოსამართლეებს აქვთ უფლება განიხილონ საქმის ქვედა ინსტანციის სასამართლოს ან სხვა მოსამართლის საქმე.
მუხლი 41. შეჯიბრებითი პროცესის და მხარეთა თანასწორობის პრინციპი
ნაწილი 1. შეჯიბრებითი პროცესი უზრუნველყოფს, რომ პროცესში მონაწილე მხარეებს ჰქონდეთ თანაბარი შესაძლებლობა, აქტიურად დაარქვიონ, დაამტკიცონ თავიანთი საქმე, შეაგროვონ და წარმოადგინონ მტკიცებულებები, თავისუფლად მოიყვანონ არგუმენტები და დაეხმარონ სიმართლის ძიებაში, რაც უზრუნველყოფს მართლმსაჯულების აქტის კანონიერებას, სისწორესა და სამართლიანობას.
თავი 12. სასამართლო მოსაკრებლები და კომპენსაციები
მუხლი 42. სასამართლო მოსაკრებელი
ნაწილი 1. სასამართლოში მიმართვისას მოსარჩელე ვალდებულია გადაიხადოს სასამართლო მოსაკრებელი, რათა დაფინანსდეს სასამართლო აპარატის საქმიანობა.
ნაწილი 2. გენერალური პროკურატურის სამსახური და სხვა სამართალდამცავი ორგანოები, რომლებიც მოქმედებენ თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში, გათავისუფლებულნი არიან სახელმწიფო მოსაკრებლების გადახდისგან სისხლის სამართლის, ადმინისტრაციული საქმეებისა და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევების საქმეების განხილვის დროს.
ნაწილი 3. სასამართლო მოსაკრებელი უნდა გადაიხადოს ნაღდი ან საბანკო გადარიცხვის გზით სარჩელის ან საჩივრის წარდგენისას. გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტები თან ერთვის განაცხადს.
ნაწილი 4. ნაღდი ანგარიშსწორებით გადახდილი მოსაკრებელი გადაიხდება სან ანდრეასის სახელმწიფო ხაზინის თანამშრომლის მეშვეობით.
ნაწილი 5. არასაბანკო ფორმით გადახდილი მოსაკრებელი გადაირიცხება სან ანდრეასის სახელმწიფო ხაზინის ამჟამინდელი ხაზინის ანგარიშზე. გადახდის ფაქტს ადასტურებს ბანკის წერილობითი შეტყობინება თანხის ჩამოჭრის შესახებ.
ნაწილი 6. სასამართლო მოსაკრებლის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტების მოქმედების ვადა შეადგენს 48 საათს.
ნაწილი 7. საქმეებისთვის, რომლებიც განიხილება სან ანდრეასის ფედერალური სასამართლოს მიერ, მოსაკრებელი შეადგენს $15,000.
ნაწილი 8. საქმეებისთვის, რომლებიც განიხილება სან ანდრეასის უმაღლესი სასამართლოს მიერ, მოსაკრებელი შეადგენს $25,000.
ნაწილი 9. მოსაკრებლის თანხის 25% გამოიყოფა იურიდიული რეაბილიტაციისთვის სასამართლო კორპუსის მუშაობის დასაფინანსებლად.
ნაწილი 10. იურიდიული რეაბილიტაციის თანხას განსაზღვრავს უმაღლესი სასამართლოს თავმჯდომარე ან/და გუბერნატორი.
ნაწილი 11. პირისთვის, რომელმაც ვერ გაიარა 7-დღიანი გამოსაცდელი პერიოდი სასჯელის მოხდის შემდეგ და მიმართავს იურიდიული რეაბილიტაციისთვის, თანხა შეიძლება გაორმაგდეს, თუ პირი ამართლებს თავის მომავალ ქმედებებსა და მოტივებს სოციალიზაციისთვის.
მუხლი 43. კომპენსაცია
ნაწილი 1. სასამართლო ანიჭებს იმ მხარეს, რომლის სასარგებლოდაც იქნა მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება, კომპენსაციის მიღების უფლებას მეორე მხარისგან სასამართლო მოსაკრებლისა და საქმესთან დაკავშირებული სხვა გონივრული ხარჯების დასაფარავად.
ნაწილი 2. სამოქალაქო პროცესებში მოსარჩელეს შეუძლია მოითხოვოს მორალური ზიანის, სხვა დანაკარგებისა და ხარჯების კომპენსაცია, რომლის ჯამური თანხა არ უნდა აღემატებოდეს $1,000,000-ს. მოსამართლის მიერ გადაწყვეტილება მიიღება საქმის გარემოებების საფუძველზე.
ნაწილი 3. კომპენსაციის გადახდის ვალდებულება ეკისრება ორგანიზაციას, რომელშიც იმყოფებოდა თანამშრომელი, რომლის ქმედებებიც ცნებულია უკანონოდ დანაშაულის/სამართალდარღვევის ჩადენის დროს, ასევე ამ მუხლის ნაწილის 1 შესაბამისად.
თავი 13. ქცევის წესები სასამართლო განხილვებზე
მუხლი 44. სასამართლო პროცესში ქცევის წესები
ნაწილი 1. ფოტო, ვიდეო და აუდიო ჩანაწერები შეიძლება შესრულდეს მხოლოდ ღია სასამართლოში, თუ სასამართლომ არ დააყენა შეზღუდვა გადაღების შესახებ. ფოტო, ვიდეო და აუდიო ჩანაწერები შეიძლება შეზღუდული იყოს დროით სასამართლოს მიერ. სასამართლოს ბრძანებით ფოტო, ვიდეო და აუდიო ჩანაწერები შეიძლება შეჩერდეს, თუ ისინი ხელს უშლიან სასამართლო პროცესის მიმდინარეობას.
ნაწილი 2. სასამართლოში დასწრებულ პირებს ეკისვათ ერთმანეთისადმი პატივისცემა, აკრძალულია შეურაწყოფა, თავდასხმა, ხმის აწევა, საუბარში ჩაჭრა, სასამართლოს ნებართვის გარეშე საუბარი, არასაჭირო ხმების გამოცემა ან სასამართლო დარბაზში გადაადგილება. სასამართლო პროცესზე დამსწრე მსმენელებს ეკრძალებათ სასამართლო პროცესის ჩაშლა ან პროცესის წესრიგის დარღვევა. ყველა დასწრებულმა უნდა მიმართოს სასამართლოს როგორც "ბატონო მოსამართლე" ან "პატივსაცემო სასამართლო", გარეშე მოსამართლის პირადი მონაცემების გაჟღერებისა.
ნაწილი 3. ყველა სასამართლო პროცესში მონაწილე პირი მიმართავს სასამართლოს, აძლევს ჩვენებას, აკეთებს განცხადებებს და უსმენს სასამართლოს გადაწყვეტილებას დგომით; ამ წესის დარღვევა შეიძლება დაშვებული იყოს სასამართლოს ნებართვით.
ნაწილი 4. სასამართლო სხდომის დაწყებამდე მოსამართლე ან სასამართლოს მდივანი შეამოწმებს სასამართლო სხდომაზე გამოცხადებულ პირთა დოკუმენტებს. სასამართლო სხდომის დაწყებისას მოსამართლე ან სასამართლოს მდივანი გამოაცხადებს, რომელი საქმე უნდა განიხილოს.
ნაწილი 5. აკრძალულია სასამართლო პროცესზე დაგვიანება, და საქმეებში მონაწილე პირებს აკრძალულია სასამართლო სხდომაზე არ გამოცხადება, თუ მათი გამოცხადება სასამართლომ არ სცნო საპატიოდ..
ნაწილი 6. სასამართლო დარბაზში მობილური ტელეფონების და სხვა ტექნიკური მოწყობილობების გამოყენება დაუშვებელია სასამართლოს ნებართვის გარეშე.
ნაწილი 7. არც ერთი პირი, მათ შორის იმუნიტეტით დაჯილდოებული პირები, არ გაქვთ უფლება შემოიტანოთ სასამართლოში სახანძრო ან მჭრელი იარაღი, აშშ-ს საიდუმლო სამსახურის თანამშრომლების გარდა, რომლებიც მოქმედებენ სასამართლოს უსაფრთხოების მუშაკებად.
ნაწილი 8. აშშ-ს საიდუმლო სამსახურის თანამშრომლებს აქვთ სრული უფლება განახორციელონ ყველა პირის ჩხრეკვა სასამართლო დარბაზში, მათი თანამდებობისა და იმუნიტეტის სტატუსის მიუხედავად. თუ რომელიმე პიროვნებაზე იარაღი ან მჭრელი იარაღი იქნება აღმოჩენილი, საიდუმლო სამსახურის თანამშრომელს აქვს უფლება მოითხოვოს, რომ მოქალაქემ დატოვოს სასამართლო დარბაზი.
ნაწილი 9. აკრძალულია შეუსაბამო ფორმაში ყოფნა სასამართლო დარბაზში. აკრძალულია სასამართლო დარბაზში ნიღბების ან მოტოციკლის ჩაფხუტის ტარება.
გამონაკლისი: აშშ-ს საიდუმლო სამსახურის (USSS) თანამშრომლებს აქვთ უფლება ატარონ ნიღბები სასამართლოს უსაფრთხოების უზრუნველყოფის დროს.
ნაწილი 10. სასამართლოს თავმჯდომარე გონივრულად შეუძლია დამოუკიდებლად შეცვალოს ქცევის წესები და რეგულაციები სასამართლო სხდომაში. თუ გამოკვეთილი იქნება ქცევის წესების დარღვევა სასამართლო სხდომაში, პირები შეიძლება გააძევონ სასამართლო დარბაზიდან სასამართლოს ბრძანებით ან დაექვემდებარონ სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას სან ანდრეასის სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული კოდექსის მიხედვით.
თავი 14. სასამართლო სხდომის ჩატარების პროცედურა
მუხლი 45. სასამართლო სხდომის დაწყება
ნაწილი 1. სასამართლო სხდომა უნდა დაიწყოს დანიშნული დროის 20 წუთის განმავლობაში, სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ სხდომის გახსნით.
ნაწილი 2. მოსამართლე ან მის სახელზე სასამართლოს მდივანი ვალდებულია განახორციელოს აუდიო და ვიდეო ჩანაწერები (პროტოკოლი) სასამართლო პროცესის შესახებ.
მუხლი 46. მოსამართლეს გახსნის სიტყვა
ნაწილი 1. სხდომა იწყება მოსამართლეს მიერ მოხსენებით. მის მოხსენებაში ის თანმიმდევრულად აცნობებს პროცესში მონაწილეებს აუცილებელ ინფორმაციას:
- ა) საქმის ნომერი;
- ბ) სასამართლო სხდომის დღის წესრიგი;
- გ) მოსამართლის სახელი, რომელიც განიხილავს საქმეს ან მოსამართლეების სახელები, თუ საქმე განიხილება კოლეგიალურად;
- დ) სასამართლო პროცესის ჩატარების წესები.
ნაწილი 1. მოწმეები, რომლებიც გამოცხადდებიან, უნდა გავიდნენ დარბაზიდან მათი გამოკითხვის დაწყებამდე.
მუხლი 48. მოთხოვნებისა და მათი გადაწყვეტის წარდგენა
ნაწილი 1. სასამართლოს თავმჯდომარე ეკითხავს მხარეებს, აქვთ თუ არა მოთხოვნები. პირმა, რომელმაც წარადგინა მოთხოვნა, ვალდებულია გაამყაროს იგი.
ნაწილი 2. სასამართლო, მხარეების მოსაზრებების მოსმენის შემდეგ, განიხილავს თითოეულ მოთხოვნას და ან დაამტკიცებს მას, ან უარყოფს.
ნაწილი 3. პირი, რომლის მოთხოვნაც უარყო სასამართლომ, აქვს უფლება ხელახლა წარადგინოს იგი შემდგომი სასამართლო პროცესების დროს.
ნაწილი 4. მოთხოვნა შეიძლება გაკეთდეს როგორც სასამართლო სხდომის დროს, ისე ელექტრონულად სახელმწიფო პორტალზე ან/და სპეც.ხაზზე, სასამართლო სხდომის დაწყებამდე. მოთხოვნის ელექტრონულად წარდგენის ფორმა და წარდგენის წესები განისაზღვრება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ.
მუხლი 49. მხარეთა ვალდებულებები და საქმის გადაწყვეტა მხარეთა გამოჩენის შემთხვევაში
ნაწილი 1. მხარეები ვალდებულნი არიან მოემზადონ სასამართლო სხდომისთვის. საჭიროების შემთხვევაში, არა უგვიანეს სასამართლო სხდომის დაწყების ხუთი საათის წინ, მხარეებმა უნდა წარადგინონ სასამართლოს მოთხოვნები მოწმეების მოწვევისა და სხვა მონაწილეების პროცესში ჩართვის შესახებ, აგრეთვე საქმეში მასალების თანდართვის შესახებ. თუ დადგენილი ვადა დარღვეულია, სასამართლოს აქვს უფლება უარყოს მხარის მოთხოვნა მოწმეების მოწვევისა ან მასალების თანდართვის შესახებ.
ნაწილი 2. თუ ერთ-ერთი ან რამდენიმე მონაწილე არ გამოცხადდება სასამართლო პროცესზე, ეს შეიძლება იყოს მიზეზი სასამართლო სხდომის გადადების. გადადების საჭიროება განისაზღვრება სასამართლოს მიერ.
ნაწილი 3. გამონაკლის შემთხვევებში, სასამართლო იღებს მხარის მოთხოვნას მოწმეების მოსმენის შესახებ.
მუხლი 50. სასამართლოს ფიცი
ნაწილი 1. ყველა პირი, რომელიც მოწვეულა სასამართლოში, იღებს ფიცს, რომლის მიღება ხდება შემდეგი სიტყვების წარმოთქმით: "ვფიცავ, რომ ვამბობ სიმართლეს და მხოლოდ სიმართლეს".
ნაწილი 2. სასამართლო ფიცის დარღვევა გამოიწვევს დასჯას სან ანდრეასის სახელმწიფოს კანონმდებლობის შესაბამისად.
მუხლი 51. სასამართლო გამოძიება
ნაწილი 1. ყველა მონაწილე, რომელიც აძლევს ჩვენებას, ვალდებულია მიიღოს ფიცი.
ნაწილი 2. პროცესის დროს, მოსამართლე გადასცემს სიტყვას თითოეულ მხარეს თანმიმდევრობით, რათა დაადგინოს საქმის გარემოებები შემდეგი წესით:
- ა) ბრალმდებლის გახსნის სიტყვა;
- ბ) დაცვის გახსნის სიტყვა;
- გ) ბრალდებულის გამოკითხვა დაცვის მხრიდან;
- დ) ბრალდებულის გამოკითხვა ბრალმდებლის მხრიდან;
- ე) მოწმეთა გამოკითხვა (პირველ რიგში ბრალმდებლის მოწმეები, შემდეგ დაცვის მოწმეები);
- ვ) მოწმეებისა და ექსპერტების გამოკითხვა: თავიდან ბრალმდებლის მოწმეების, შემდეგ დაცვის მოწმეების;
- ზ) მოსამართლე ეკითხება კითხვებს გამოკითხულ პირებს;
- თ) მხარეებს შეუძლიათ გამოხატონ პროტესტი და გამოთქვან საწინააღმდეგო მოსაზრებები.
ნაწილი 1. მხარეთა დავები მოიცავს ბრალმდებლისა და დაცვის სიტყვას.
მუხლი 53. გადაწყვეტილების მიღება.
ნაწილი 1. თუ მხარეთა დავები დასრულებულია, სასამართლო გადავა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში.
მუხლი 54. სასჯელის ან გადაწყვეტილების გამოცხადება
ნაწილი 1. სასჯელის ან გადაწყვეტილების გამოცხადების დროს, განიხილავს მოსამართლე.
მუხლი 55. სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლა
ნაწილი 1. სასამართლოს გადაწყვეტილება და სასჯელი ძალაში შედის მისი გამოცხადებისთანავე.
მუხლი 56. სამართლებრივი პროცესში მონაწილეობის გამორიცხვის გარემოებები
პირველი ნაწილი მოსამართლე, პროკურორი ან გამოძიება არ შეიძლება მონაწილეობდეს საქმეში, თუ:
- ა) არის სამოქალაქო პრეტენზიის მქონე პირი, სამოქალაქო მოსამართლე ან მოწმე საქმეში;
- ბ) მონაწილეობდა როგორც მსაჯი, ექსპერტი, სპეციალისტი, დაცვის ადვოკატი, ეჭვმიტანილის, ბრალდებულის ან დაზარალებულის, სამოქალაქო პრეტენზიის მქონე პირის ან სამოქალაქო მოსამართლესა, ხოლო მოსამართლემაც მონაწილეობა მიიღო საქმეზე პროკურორად ან გამომძიებლად;
- გ) არის ახლობელი ან ნათესავი რომელიმე მონაწილე პირის საქმეში;
- დ) იყო მონაწილეობა იმავე საქმის განხილვაში სხვა ინსტანციაში;
- ე) თუ არსებობს სხვა გარემოებები, რომლებიც განაპირობებს მოსაზრებას, რომ მოსამართლე პირადად, პირდაპირ ან ირიბად დაინტერესებულია საქმის შედეგებით, ან არსებობს სხვა გარემოებები, რომლებიც შეიძლება წარმოქმნას ეჭვები მისი უპირატესობის შესახებ.
მუხლი 57. მონაწილეთა აცილება პროცესში
პირველი ნაწილი მნიშვნელოვანი გარემოებების არსებობისას, რომლებიც გამაგრებული არიან ფაქტებითა და მტკიცებულებებით, მონაწილეს შეუძლია მოითხოვოს სხვა მონაწილეს აცილება.
მეორე ნაწილი აცილების განაცხადის ფორმა და წესები განსაზღვრულია უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარით.
მუხლი 58. მოსამართლეთა აცილება
პირველი ნაწილი თუ არსებობს გარემოებები, რომლებიც გათვალისწინებულია მუხლი 61-ში, მხარეები შეუძლიათ მოსამართლეთა აცილება.
მეორე ნაწილი მოსამართლეს აცილება უნდა მოხდეს სასამართლო სხდომის დაწყებამდე. აცილება შეიძლება მოხდეს მხოლოდ თუ ეს გარემოებები არ ყოფილა ცნობილი მხარეზე პროცედურის დაწყებამდე.
მესამე ნაწილი მოსამართლეს, რომელიც განიხილავს საქმეს დამოუკიდებლად, არ აქვს უფლებამოსილება თავად განიხილოს თავისი აცილება და ეს ვალდებულება ეკისრება გუბერნატორს.
მეოთხე ნაწილი თუ საქმე განიხილება კოლეგიალურად, მაშინ აცილება უნდა განიხილონ სხვა მოსამართლეებმა.
მეხუთე ნაწილი თუ რამდენიმე მოსამართლეზე ან მთლიანი კოლეგიაზე განხორციელდება აცილება, ის უნდა განიხილოს გუბერნატორმა.
მეშვიდე ნაწილი თუ სასამართლო არ ეთანხმება მოსამართლეს აცილებას, შესაძლებელია გასაჩივრება გუბერნატორთან.
მუხლი 59. პროკურორის აცილება
პირველი ნაწილი პროკურორის აცილებას განიხილავს მოსამართლე, რომელიც განიხილავს საქმეს.
მუხლი 60. სასამართლო ჯარიმა
პირველი ნაწილი სასამართლო ჯარიმა შეიძლება დაკისრებულიყო როგორც საქმეზე განხილვის ფარგლებში, ასევე მისი შედეგის სახით. სასამართლო ჯარიმა გამოიცემა სასამართლოს გადაწყვეტილებით.
მეორე ნაწილი მოქალაქეებზე დაკისრებული სასამართლო ჯარიმის ოდენობა არ შეიძლება გადააჭარბოს 100,000 აშშ დოლარს, ოფიციალური პირებისთვის - 150,000 აშშ დოლარს, სახელმწიფოს ან არასახელმწიფო ორგანიზაციებისთვის - 250,000 აშშ დოლარს.
მეორე ნაწილი ჯარიმა უნდა გადაიხადოს სან ანდრეასის სახელმწიფო ხაზინაში.
მესამე ნაწილი ჯარიმის გადახდის შემდეგ, სასამართლოს უნდა წარვადგინოთ დოკუმენტები, რომლებიც ადასტურებს მის გადახდას. თუ ჯარიმა არ გადაიხდება განსაზღვრულ ვადაში, სასამართლო შეძლებს თანხების იძულებითი შეგროვების შესახებ საიდუმლო სამსახურთან ერთად.
მეოთხე ნაწილი სასამართლო ჯარიმა არ წარმოადგენს დანაშაულის ან ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის ზომას და არ არის სასჯელი დარღვევისთვის. იგი წარმოადგენს გავლენის ზომას, რომელიც უზრუნველყოფს დავალებების შესრულებას და შესაბამისობას კანონიერ მოთხოვნებთან სასამართლო პროცესის ფარგლებში.
მეხუთე ნაწილი თუ პირი ვერ შეასრულებს სასამართლო ბრძანებას, იგი შეიძლება იყოს პასუხისმგებელი სახელმწიფოს კანონით.
მეექვსე ნაწილი პირი, რომელზეც სასამართლომ გადაწყვიტა ჯარიმის დაკისრება, შეიძლება მიმართოს სასამართლოს, რათა გადადოს ჯარიმის გადახდა გარკვეულ ვადაში.
მეშვიდე ნაწილი ჯარიმის გადავადების საფუძველია იმ პირის შემოსავლების უკმარისობა, რომლებსაც არ შეუძლია გადაიხადოს ჯარიმა დროულად, რაც დადასტურებულია შესაბამისი შემოსავლის სერტიფიკატებით. თანხების არარსებობა, როდესაც ჯარიმა დასახელდა, თუმცა პირი აქვს საკმარისი შემოსავალი, რათა გადაიხადოს ჯარიმა, არ არის გადავადების საფუძველი.
ხელს აწერს სან ანდრეასის შტატის გუბერნატორი- L.Castellanos